Prejardhja e familjes mbretnore Trojane
Ramsezi II do te realizonte ëndrren e tij qe ti ripushtoje territoret qe i kishte patur dikur nder sundim para ardhesi i tij Tutmosis III por qe i kishte humbur pastaj gjatê sundimit te faraonit refomator Akenaton, ne vitin e katert te sundimit te tij. Pra per Ramsezin ishte me se vitale kjo betej kunder Hititeve te cilet e kishin marrur nje pike strategjike te sirise se sotme e pasur me drunje qe per egjiptianet ishte vital ky furnizim. Ramsezi II kishte vendosur ti ballafaqonte hititet ne Kadesh, qe konsiderohej një fortifikate e pamposhtur !
Niset pra nga Pi-Ramsez, qyteti i tij buz deltës së Nilit, kalon nepermes Tçarru, Kanan, Tir dhe Biblos dhe futet në territoret e Amurus, këtu në befasi e sulmon princin Beteshina aleat i hititeve, i cili dorzohet pa kundershtim.
Ramsezi II emron Nearincin aty si guvernator dhe kthehet në Egjiptë, kishte vrejtur se ende nuk ishte i gatshem ti sulmoje hititet këtë herë që ishin mu afër Amuru, i duhej një pergatitje e duhur kundër hititëve...
Filloi pra te pergatiste ushtrine e tij, kishte vetem 1900 egjiptas kurse pjesa tjeter ishin mercenar, ne emsin e tyre edhe 2100 Sardanes, te cilet pasi e kishin sulmuar egjiptin rreth vitit 2010 ne kohen e faraonit Merop keta ishin dorzuar dhe tani luftonin ne krahun e faroneve, poashtu keta kishin edhe 2500 karroca me kuaj dhe te stervitur mirë. Niset ne muajin maj te vitit 1274(per disa burime tjera 1294) nga Egjipti duke kaluar në Kanan dhe Galile ku pastaj ngjitet luginës së Bekës për të arrijtur në Kadesh, Sirinë e sotme.
Në anen tjetër edhe hititët bëhëshin gati për këtë betej. Perandori hititë Muvatalli kishte ngritur një ushtri të përbërë nga një koalicion i shumtë i popujve të Azisë që këta ishin; Naharina, Arzauva, Dardanë, Kershkesh, Masa, Pidasa, Inuna, Karkisa, Lukka, Kizzuvatan, Karkemish, Ugarit, Kedi, Nuges, Mushaset, pra rreth 30 000 luftëtar e 3000 karrosa lufte.
Në këto tekste egjiptase nga skribët e Ramsezit kuptohet se është edhe e teprueme kjo ngjarje, ku përkah numri i forcave, ai i zvogloj ushtarët e vetë në këto shkrime, dhe e tepron më hititët dhe gjoja se ai luftoi si luan, por në realitet, në këtë betej, perpakë shkoi koka...!
Ta lëmi tani Ramsezin e të mirremi njëherë me aleatët e Muvatallit, përandorit hitite, ku në mesin e aletëve të tij, apo mund të thëmi, të mercenerëve, gjëjmi këtu për herë të parë në një tekst të shkruar egjiptas edhe emrin e "dardanëve" =dardi=si aleat të hititëve, perafersishtë nja 25 vite para Luftës së Trojës, ose rreth 500 vite para Homerit !
Si e spjegojmi këtë ?
Nëse e percjellim më kujdes kronologjin, atëherë duhët të këtë marrur pjesë në këtë luftë edhe vetë Priami, ku këto rrethana e sjellin si bashkohës të Ramsezit II, por nëse kjo beteja e Kadeshit është zhvillua më 1274 para krishti, si e thojnë disa të dhëna tjera por kemi edhe një dat më të perparshme të vitit 1294 më q'ka e hudh poshtë këtë ide ku Priami e Ramsezi do kishin patur mundësi të ishin bashkohës, por ka mundësi qe në këtë kohë për krahë hititeve duhet të ishte i ati i Priamit, Laomedoni ose si e quanin tirani i Trojës perndryshe i Laomedonisë sepse kështu e kishte emertuar Trojën pas vdekjes së babait të tij Iliosit(ilia).
Në këte analiz mundohemi të lidhim prezencën e Dardanëve në Azië të vogël që nga Antikiteti i hershëm përmes shkrimeve që janê permendur si popull i fuqishëm e deri tek shuarja apo nderprerja e ç'do shenje në tekstet e autoreve që pasojnë deri në kohën e Krishtit dhe pas Krishtit për të perpiluar zingjirin e kësaj "Sages së gjatë të dardanëve" që mbijetoi deri në ditët tona.
Përpos këtij shkrimi të vjetër egjiptas që e cekëm më siper, deri me sot e hasim emrin e dardanëve, edhe tek Homeri në eposin "Iliada" që i kushtohet luftës 10 vjeçare të Trojës deri në ramjen e saj finale nga Akejt rrth vitit 1250 para krishti ose 25 vite pas betejes së famshme të Kadeshit.
Iliada njihet permes Homerit qe e shkroi këtë rrefim legjandar në mesin e shekullit VIII, si te themi, sot të shkruaje një kosovar për ramjen e Shkodres, 500 vite pas kesaj ngjarjes ! Pas ramjes se Trojës dardanët shuhën se egzistuari në Azi te vogël... kështu mendonim, por kemi hasur edhe në një dëshmi tjetër në një shkrim i vitit 404 para krishti ku autori grek Ksenofon permend dardanët, me saktesishtë, një princesh dardane me emrin Manja e cila ishte emruar guvernatore nga zatrapi pers, se dihet, në kete kohe Eoliden, kete regjion te turqise jug-perendimore e sundonin perandoret perse.
Kjo princesha Manja, pra pasi qe ia vrasin burrin, vendos që ta ftoje zatrapin Persë tek ajo dhe ta luste atë që ta zëvendësoje pasi që princesha Manja iu ishte betuar zatrapit se do ti paguaje taktimet më rregull si më parë që e kryente këtë detyrë me nder edhe i shoqi i saj, kështu që Manja ia mbush mendjen zatrapit. Emrohët, princesh e gjithë Eolides. Nëse do e pranojmi faktin se, të parët që themeluan Trojën ishin kolonizues, pra të ardhur nga gadishulli ilirik, atëherë kuptohet se kolonit nuk mund të ken patur jetë të gjatë asnjëherë, kjo dihet, po sipas mendimit tim, kjo dinasti ka zgjatur vetëm 150 vite dominimi në Frigji dhe pastaj është zhvëndosur diku tjetëer, një pjesë ndoshta ka kaluar tek Hititët dhe Mitanët apo Hiksosët e tjerë të cilët kalojnë në Traki ku e gjejmi edhe sot ne disa toponime tË Bullgarisê së sotme emrin e luginë së trojanëve.
Shpeshehere Trojanet i qunin autoret e huaj si "dardanet" edhe ne "iliad "qe ne fillim mirepo aty ne Frigji nuk kishte vetem dardanë(nga kosova e dikurshme) te dinastis nga Dardani i permbytjes por kishte edhe autokton, pra frigjian dhe trakë.
Shtrohet pyetja; a thua mos ndoshta ka vijuar te mbijetoje edhe me tutje fisi dardan ne azi deri me ardhjen e Aleksandrit te Madh ?
Dardanet ne Azi pra ishin te detyruar te bashkepunonin me perset por me ramjen e Dariusit nga Aleksandri ndoshta edhe keta dardanet e pesojne keqe si aleat te perseve apo ndoshta edhe iu kane nenshtruar Aleksandrit me deshir deri ne Karakurum ?
Del pra se keto fiset Burrashët qe i hasim sot ne Pakistan nuk e besoj qe jane ushtar ilirë apo maqedonas por një pakicë trojanesh qe shpetuan nga ramja e Trojes dhe pas ramjes se perandoris perse iu kane bashkangjitur Aleksandrit deri ne Pakistan ?
Dihet mirë se Aleksandri kishte pas veti vetem 1000 ushtarë ilirë, kuptohet betej pas beteje do te jene zhdukur kurse dardanet e Eolides(krahinë afer vendlindjes se Homerit) me ne krye princeshen Mania mund te ken qene me shumë dhe ka mundesi qe te jene shperngulur atje ne pakistan ngase pas Aleksandrit me nuk permenden askundi si popull ne Azi te vogel.
Si humben pra keta dardanet e fundit te Eolides, ku shkuan ?
Apo mos jetojne ende diku ne turqine e sotme ku do te kene humbur edhe gjuhen e tyre e zakonet ?
Shifet qart nga kjo se dardanet nuk pranonin asnjehere te jene greke dhe as qe te binin nder sundimin e tyre andaj kan pranuar me pare te bien nën sundimin persë se sa grekë.
Qka mund te shtojmi tjeter perpos kesaje se ne Azi te vogel dokumentohet qe ka patur koloni dardane dhe ate 400 vite pas Homerit apo 800 vite pas ramjes se Trojës, sipas Xenofonit dhe gati 30 vite para luftes se Trojës ne kohene Ramsezit II mirepo Ksenofoni jep kete vulosje se me te vertete Homeri nuk i ka nxjerrur dardanet si emer ne Azi te vogel koti si mit por fakt i gjallë, ata jetuan brez pas brezi edhe pas ramjes se Trojes.
Pasi qe shtjelluam ne teresi permes teksteve te vjetra duke filluar atyre egjiptase te kohes se Ramsezit II si dhe sipas Homerit në "Iliada" mandej edhe Ksenofoni na e vertetoi se Dardanêt kane egzistuar edhe pas Homerit deri me ardhjen e Aleksandrit te Madh- diku kah viti 333 para krishti, shtrohet pytja tani;
A mos kane krijuar Trojen e dytë kjo koloni dardane diku me tutje kah lindja ne Dardastanin e sotem per te vijuar Sagen trojane ?
Origjina e familjes mbretnore Trojane
Priami ishte një mbret i një qyteze shumë të pasur dhe më një periardhje prestigjioze ku radhiten një vargë paraardhës tê tij në Iliada ku rrallë hasim në mitologji personazhe më një gjenealogji aqë të gjatë dhe direkte. i pari i tyre ishte Dardanosi, Eriktoni, Trosi, Ilosi e Laomedoni i j'ati i tij. Ndersa i j'ati i Dardanosit sipas mitit, ishte Zeusi që dëshmon se lidhja e Zeusit mê familjen mbretnore trojane ishte e pa kputur. Tre emrat, Dardanos, Tros dhe Ilos janë eponime që mund të revanikohen si emra të veçantë, jo grekë, kurse Eriktoniosi dhe Laomedonin i gjejmi edhe tek grekët. Në katalogun e trojanëve Dardanosi njihët si eponim i i Dardanëve dhe aleat i trojanëve, ose edh si trojanë, në Iliad dardanët udhhiqen nga Eneu pasi qe edhe burime të mëvonëshme dëshmojnë se Dardanët fomonin një popullësi të madhe në Gadishullin Ilirikë që kishin kaluar në azi të vogël. Në Iliad Dardanosi pêrmendet nga Eneu kur ky ndeshet përballë Akilit, ai e gjënë të nevojshme që ti tregoje Akilit se nga rridhte dhe i pershkruan atij degën gjenealogjike të tij që nga ardhja e Dardanosit në rrreze të malit Ida, se atëher e ende Ilioni apo Troja nuk egzistonin, dhe me tej nga Posejdoni mësojmi se Dardanosi për Zeusin ishte shumë i shtrenjtë.
Tradicionët posthomerike njohim edhe shumë emra të tjerë grat e Dardanosit, ato heroin e sjellin edhe nga Arkadia, nga Kreta, nga Italia apo Etruria. Te ju permendim se Dardanosi duhej të ishte bashkëkohës i Kadmit, apo së paku 50 vite pas tij, që mund të llogarisim se ai ka jetuar rreth vitit 1500 deri 1450 para krishti, që perputhet më epokën e Kadmit të ardhur nga Fenicia. Mirëpo ardhja e Dardanosit nga Italia më siguri është një epizod më e vonshme romake që eshtyjnë këtê lidhje familiare mu në ato vende ku pastaj Virgjili e shetit Eneun mu në këto vende për të dëshmuar gjoja se Eneu u kthye në atdheun e të parve të tij në Italië andej nga vinte edhe stergjjyshi i tij Dardanosi. Emrin Dardanos e gjejmi te ardhur edhe nga Trakia, Frigjia apo ndoshta edhe nga Venetët e Ilirisë. Emri i Dardanosit është i lidhur më Ilirët, përmes fjalës "dardh" që ka kuptimin edhe të një shtizës, heshtes ku forma e majës së saj është në formën e dardhes, nga kjo armë pra me siguri se vjenë edhe shprehja e njohur tek ne kur thuhet se "dardha e ka bishtin mbrapa" do thotë shtizën e drurit si armë lufte më dy kuptime mirëpo emrin "dard" e hasim edhe tek fjalori keltik e sidomos gjermanë ku kjo "darda" është një shtiz në form të dardhes me çka perforcohet ideja se edhe Dardanosi i Iliades spjegohet sot pêrmes gjuhës shqipe dhe se vinte nga trojet shqiptare të lashta.
Poashtu emrin e dardanëve e gjejmi edhe në hieroglifet egjiptiane, të kohës së Ramsezit II-të rreth vitit 1286 gjatê betejes sê Kadeshit në Sirinë aktuale.
Prinderit e Dardanosit;
Shumica e autorve e cekin se Dardanosi ishte i biri i Zeusit dhe Elektres, sipas të dhenave të Heziodit, pra, Elektra kishte lindur Dardanosin dhe Etionin që të dy vllëzërit kishin për grua Demetrën këtë hyjni me çka irritohet Zeusi dhe e denon. teksti është i pjesërishëm por një pjes nga ky tekst është restorua.
Ndërsa Serviusi, autori tjetër latinë e spjegonmë ndryshe ku ai thotë se Elektra ishte dashnorja e Zeusit por njëherit ishte gruaja e mbretit Koritos të italisë, dhe se Dardanosin e kishte nga Zeusi kurse djalin tjetër Iasionin e kishte mê Korintosin, burrin e saj.
Sipas Likofronit, Elektra ishte e bija e Atllasit, lindi nga Zeusi Dardanosin dhe Iasionin që ky i dashuruar në Demetrën u vra nga rrufeja e Zeusit. Mirëpo këtu, në dallim nga versioni i mê sipêr, Serviusi na mëson se Iasioni vritet nga Dardanosi në një dyluftim për shkak të Demetres ndërsa autori tjetër Laktans na thotë se Dardanusi si edhe Iasioni qê të dy ishin bijêt e mbretit Korintos e jo të Zeusit.Sa i perketë grave të Dardanosit edhe këtu kemi versione të ndryshme. Denisi i Halikarnasit thotë se Dardanosi ishte martuar më Krizen, në Arkadië, ku mê vonë ik nga Arkadia. Diodori i Sicilisë thotê ndryshe, Dardanosi martohet më Batejën, ndoshta Bahtijën ?...të bijën e mbretit të Frigjisë, Teukerit ku mê vonë pas vdekjes së Tekerit Dradanosi trashigon fronin mbi tokat e Frigjisë. Arriani, një historianê tjetër e thotë të njejtin version por ai e cekë se Dardanosi u martua më te dy vajzat e teukrosit, Nezon dhe Batejën, më të parën pati njê vajzë tê quajtur që e quajti Sibellë e njohur më vonë si profetese e Frigjisë, e më Batejën pati Eriktonin dhe Ilosin. Eustashe permend edhe një grua tjetE¨r të Dardanosit që quhej Mirina dhe se autori këtu dyshon në mes Bateja dhe Aristes, ndërsa versione tjera e cekin se Dardanosi u martua më Ariste bijën e mbretit Teukros të ardhur nga Kreta.
Denisi i Halikarnasit thotë se Atllasi ishte gjyshi i Dardanosit, më origjine nga Arkadia me çka iu lejohet e drejta romakëve ti quajnë edhe grekët si romakë autentik ndërsa Virgjili Dradanusin e njehë më origjinë nga qyteti romakë Koritus më çka i jep të drejten ta shkruaj Eneiden dhe ta sjelli Eneun në trojet e të parve të tij.Autori tjetër Apolliosi i Rodës Dardanosin e nxjerr nga ishulli i Samotrakës, sespe aty jetonte Elektra, e bija e Atllasit, e quajtur edhe ndryshe më emrin Strategjie por edhe Elektrione sipas Helenikosit të Lesbosit. Mirëpo Denisi i Halikarnasit më tej shton se e bija e Pallasit, Krize kur martohet më Dardanosin, kjo i sjellë më vete si të pame, dhurata të shtrenta nga Atena, që ishin plotë më mistere si palladioni i shenjtë, krijuar nga perenditë e mëdha. Kur arrinë pastaj në Samotrakê Dardanosi më keto dhurata të shënjta, aty nderton një tempull për ti nderuar këto simbole të shenjta dhuruar nga perendia diku Athenes, ku mê vonë kjo figurina misterioze e Palladiumit bartët edhe në Ilion. Arktinosi thotë se ky palladioni i shenjtë ishte dhurat e Dardanusit që i kishte falur Zeusi e jo e Athenes mirëpo Akejët në luften e Trojës kishin vjedhur vetëm se një kopje të saj e jo origjinalin që ishte i fshhur në Trojë dhe pas ramjes së Trojës Eneu e merr mê vehte dhe e dergon në Itie ku sherben si bazament ndertimit të Romës. Pra Dardanosi i solli keta penatet nga Samotraka në Frigji kurse Eneu sipas Virgjilit i merr këto mistere te perendive dhe i dergon në Italië. Si e dijmi mê vonë, gjatë sulmit te Galëve nga Belgjika nê krye më Brenusin, në vitin 389 para krishti ku më këtë rast rrethohet Roma, prifterinjët romakë nxjerrin nga arka e moçme këtë Palladiumin që e kisht sjellur Eneu dh pasi që shikon me sy Brenusi, nga frika mer arratinë dhe heq dor nga rrethimi i Romës.
Kemi edhe dëshmi tjera se Palladioni i famshêm i Dardanosit ishte në Samotrakë se permendet edhe tek autor tjerë se kur Kadmosi martoht më Harmonin, shkojnë aty te dy në këtê tempull të shenjtë te këtyre mistereve. Mandej edhe perendit tjera iu sollen dhurata Kadmosit e Harmonisë, nëmesin e dhuratave ishte një fyell dhurat nga Hermesi. Mirëpo kur Dardanosi vëndoset nga Samotraka nê Frigji, së pari themelon një qytet që merr emrin Lirnos, sipas kësaj dhurates nga Hermesi, aty Dradanosi kishte lënë fyellin e famshëm, mirëpo kur Akili pushton Lirnosin e merrë këtê fyell magjikê më vehte. Sa i perketê mistereve të Samotrkës, është interesante se po nê të njëjtin vendë takohën këty në Samotrakë edhe Filipi i Maqedonisë dhe Olimbia ku pastaj martohën, pasi që më parë, Olimbia i kushtonte rëndësi këtij vëndit të mistereve dhe ishte adhuruese si falltore e magjive të fshehura.
Sipas versioneve tjera, Dardanosi i kishte shkuar nê ndihmë mbretit të frigjisë Teukrosit, ku pas vdekjes së mbretit Dardanosi trashigon tërë Frigjinë, themelon qytetin e tij të parë Dardania buz hyrjes së kanalit që lidhte Detin e Zi më Egjeun ku deri atëherë quhej Teokria, me ardhjen e Dardanosit në fron ky vendë u quajt Dardania, që sipas autorve varri i tij ishte jo largë Trojës. Më vonë, Dardania, Ilion dhe Troja njihën më emrin Trojada. Diodori i Sicilisë thotë se pasi që Dardanosi e themeloi një qytet mê emrin Dardani në Frigji, ai dergon edhe kolonë të tjerë nê Trakië.
Si duket pra, ka patur një pshtjellim sa i përketë periardhjes së Dardanosit, në këtê regjion, të afërt nga Dardania e Ilirisë, i afërt nga mali Ida, në Abidos, kurse Virgjili e nxjerr Dradanosin si babai i Ilionit dhe themeluesi i këtij qyteti.( Por nga ana e lexuesit tonë, per çudi, asnjëri nuk e vrejti se Virgjili revadikon Dardanosin si pasardhes romakë.. qe shkoi nga Italia dhe u kthye, ndërsa ne e kuptojmi ndryshe, duke e interpretuar se gjoja Dardanosi nga Dardania shkoi e themeloi Romen, por ne realitet referancat e Virgjilit tregojne ndryhe se ai politikishte e kryen procesin e tij duke e nxjerrur Dardanosin nga italia, peresri e kthen pas 150 vite Eneun ne vendin ng kishte dalur i pari i tyre Dardanosi nga Korita e Italisë.. dhe ketu, me vje keq se lexuesi yni nuk e ka kuptuar mire mesazhin e Virgjilit, en mendjen tonë ai na theuri neve lavdi por ne realitet qeslsi i enigmes eshet diku tjeter, pra tek propaganda dhe perfitimet ne mas duke e manipuluar shpirtin e popullit te romes se vjeter me ane te mitologjisë)
Sipas të gjitha këtyre të dhënave, kuptohët se Dardanosi në Frigji nuk ishte autokton poashtu edhe dardanët ishin një popull i ardhur ose nga Traka ose nga Arkadia ose nga Ilira.
Shtrohet pyetja; a thua mos ndoshta ka vijuar te mbijetoje edhe me tutje fisi dardan ne azi deri me ardhjen e Aleksandrit te Madh ?
Dardanet ne Azi pra ishin te detyruar te bashkepunonin me perset por me ramjen e Dariusit nga Aleksandri ndoshta edhe keta dardanet e pesojne keqe si aleat te perseve apo ndoshta edhe iu kane nenshtruar Aleksandrit me deshir deri ne Karakurum ?
Del pra se keto fiset Burrashët qe i hasim sot ne Pakistan nuk e besoj qe jane ushtar ilirë apo maqedonas por një pakicë trojanesh qe shpetuan nga ramja e Trojes dhe pas ramjes se perandoris perse iu kane bashkangjitur Aleksandrit deri ne Pakistan ?
Dihet mirë se Aleksandri kishte pas veti vetem 1000 ushtarë ilirë, kuptohet betej pas beteje do te jene zhdukur kurse dardanet e Eolides(krahinë afer vendlindjes se Homerit) me ne krye princeshen Mania mund te ken qene me shumë dhe ka mundesi qe te jene shperngulur atje ne pakistan ngase pas Aleksandrit me nuk permenden askundi si popull ne Azi te vogel.
Si humben pra keta dardanet e fundit te Eolides, ku shkuan ?
Apo mos jetojne ende diku ne turqine e sotme ku do te kene humbur edhe gjuhen e tyre e zakonet ?
Shifet qart nga kjo se dardanet nuk pranonin asnjehere te jene greke dhe as qe te binin nder sundimin e tyre andaj kan pranuar me pare te bien nën sundimin persë se sa grekë.
Qka mund te shtojmi tjeter perpos kesaje se ne Azi te vogel dokumentohet qe ka patur koloni dardane dhe ate 400 vite pas Homerit apo 800 vite pas ramjes se Trojës, sipas Xenofonit dhe gati 30 vite para luftes se Trojës ne kohene Ramsezit II mirepo Ksenofoni jep kete vulosje se me te vertete Homeri nuk i ka nxjerrur dardanet si emer ne Azi te vogel koti si mit por fakt i gjallë, ata jetuan brez pas brezi edhe pas ramjes se Trojes.
Pasi qe shtjelluam ne teresi permes teksteve te vjetra duke filluar atyre egjiptase te kohes se Ramsezit II si dhe sipas Homerit në "Iliada" mandej edhe Ksenofoni na e vertetoi se Dardanêt kane egzistuar edhe pas Homerit deri me ardhjen e Aleksandrit te Madh- diku kah viti 333 para krishti, shtrohet pytja tani;
A mos kane krijuar Trojen e dytë kjo koloni dardane diku me tutje kah lindja ne Dardastanin e sotem per te vijuar Sagen trojane ?
Origjina e familjes mbretnore Trojane
Priami ishte një mbret i një qyteze shumë të pasur dhe më një periardhje prestigjioze ku radhiten një vargë paraardhës tê tij në Iliada ku rrallë hasim në mitologji personazhe më një gjenealogji aqë të gjatë dhe direkte. i pari i tyre ishte Dardanosi, Eriktoni, Trosi, Ilosi e Laomedoni i j'ati i tij. Ndersa i j'ati i Dardanosit sipas mitit, ishte Zeusi që dëshmon se lidhja e Zeusit mê familjen mbretnore trojane ishte e pa kputur. Tre emrat, Dardanos, Tros dhe Ilos janë eponime që mund të revanikohen si emra të veçantë, jo grekë, kurse Eriktoniosi dhe Laomedonin i gjejmi edhe tek grekët. Në katalogun e trojanëve Dardanosi njihët si eponim i i Dardanëve dhe aleat i trojanëve, ose edh si trojanë, në Iliad dardanët udhhiqen nga Eneu pasi qe edhe burime të mëvonëshme dëshmojnë se Dardanët fomonin një popullësi të madhe në Gadishullin Ilirikë që kishin kaluar në azi të vogël. Në Iliad Dardanosi pêrmendet nga Eneu kur ky ndeshet përballë Akilit, ai e gjënë të nevojshme që ti tregoje Akilit se nga rridhte dhe i pershkruan atij degën gjenealogjike të tij që nga ardhja e Dardanosit në rrreze të malit Ida, se atëher e ende Ilioni apo Troja nuk egzistonin, dhe me tej nga Posejdoni mësojmi se Dardanosi për Zeusin ishte shumë i shtrenjtë.
Tradicionët posthomerike njohim edhe shumë emra të tjerë grat e Dardanosit, ato heroin e sjellin edhe nga Arkadia, nga Kreta, nga Italia apo Etruria. Te ju permendim se Dardanosi duhej të ishte bashkëkohës i Kadmit, apo së paku 50 vite pas tij, që mund të llogarisim se ai ka jetuar rreth vitit 1500 deri 1450 para krishti, që perputhet më epokën e Kadmit të ardhur nga Fenicia. Mirëpo ardhja e Dardanosit nga Italia më siguri është një epizod më e vonshme romake që eshtyjnë këtê lidhje familiare mu në ato vende ku pastaj Virgjili e shetit Eneun mu në këto vende për të dëshmuar gjoja se Eneu u kthye në atdheun e të parve të tij në Italië andej nga vinte edhe stergjjyshi i tij Dardanosi. Emrin Dardanos e gjejmi te ardhur edhe nga Trakia, Frigjia apo ndoshta edhe nga Venetët e Ilirisë. Emri i Dardanosit është i lidhur më Ilirët, përmes fjalës "dardh" që ka kuptimin edhe të një shtizës, heshtes ku forma e majës së saj është në formën e dardhes, nga kjo armë pra me siguri se vjenë edhe shprehja e njohur tek ne kur thuhet se "dardha e ka bishtin mbrapa" do thotë shtizën e drurit si armë lufte më dy kuptime mirëpo emrin "dard" e hasim edhe tek fjalori keltik e sidomos gjermanë ku kjo "darda" është një shtiz në form të dardhes me çka perforcohet ideja se edhe Dardanosi i Iliades spjegohet sot pêrmes gjuhës shqipe dhe se vinte nga trojet shqiptare të lashta.
Poashtu emrin e dardanëve e gjejmi edhe në hieroglifet egjiptiane, të kohës së Ramsezit II-të rreth vitit 1286 gjatê betejes sê Kadeshit në Sirinë aktuale.
Prinderit e Dardanosit;
Shumica e autorve e cekin se Dardanosi ishte i biri i Zeusit dhe Elektres, sipas të dhenave të Heziodit, pra, Elektra kishte lindur Dardanosin dhe Etionin që të dy vllëzërit kishin për grua Demetrën këtë hyjni me çka irritohet Zeusi dhe e denon. teksti është i pjesërishëm por një pjes nga ky tekst është restorua.
Ndërsa Serviusi, autori tjetër latinë e spjegonmë ndryshe ku ai thotë se Elektra ishte dashnorja e Zeusit por njëherit ishte gruaja e mbretit Koritos të italisë, dhe se Dardanosin e kishte nga Zeusi kurse djalin tjetër Iasionin e kishte mê Korintosin, burrin e saj.
Sipas Likofronit, Elektra ishte e bija e Atllasit, lindi nga Zeusi Dardanosin dhe Iasionin që ky i dashuruar në Demetrën u vra nga rrufeja e Zeusit. Mirëpo këtu, në dallim nga versioni i mê sipêr, Serviusi na mëson se Iasioni vritet nga Dardanosi në një dyluftim për shkak të Demetres ndërsa autori tjetër Laktans na thotë se Dardanusi si edhe Iasioni qê të dy ishin bijêt e mbretit Korintos e jo të Zeusit.Sa i perketë grave të Dardanosit edhe këtu kemi versione të ndryshme. Denisi i Halikarnasit thotë se Dardanosi ishte martuar më Krizen, në Arkadië, ku mê vonë ik nga Arkadia. Diodori i Sicilisë thotê ndryshe, Dardanosi martohet më Batejën, ndoshta Bahtijën ?...të bijën e mbretit të Frigjisë, Teukerit ku mê vonë pas vdekjes së Tekerit Dradanosi trashigon fronin mbi tokat e Frigjisë. Arriani, një historianê tjetër e thotë të njejtin version por ai e cekë se Dardanosi u martua më te dy vajzat e teukrosit, Nezon dhe Batejën, më të parën pati njê vajzë tê quajtur që e quajti Sibellë e njohur më vonë si profetese e Frigjisë, e më Batejën pati Eriktonin dhe Ilosin. Eustashe permend edhe një grua tjetE¨r të Dardanosit që quhej Mirina dhe se autori këtu dyshon në mes Bateja dhe Aristes, ndërsa versione tjera e cekin se Dardanosi u martua më Ariste bijën e mbretit Teukros të ardhur nga Kreta.
Denisi i Halikarnasit thotë se Atllasi ishte gjyshi i Dardanosit, më origjine nga Arkadia me çka iu lejohet e drejta romakëve ti quajnë edhe grekët si romakë autentik ndërsa Virgjili Dradanusin e njehë më origjinë nga qyteti romakë Koritus më çka i jep të drejten ta shkruaj Eneiden dhe ta sjelli Eneun në trojet e të parve të tij.Autori tjetër Apolliosi i Rodës Dardanosin e nxjerr nga ishulli i Samotrakës, sespe aty jetonte Elektra, e bija e Atllasit, e quajtur edhe ndryshe më emrin Strategjie por edhe Elektrione sipas Helenikosit të Lesbosit. Mirëpo Denisi i Halikarnasit më tej shton se e bija e Pallasit, Krize kur martohet më Dardanosin, kjo i sjellë më vete si të pame, dhurata të shtrenta nga Atena, që ishin plotë më mistere si palladioni i shenjtë, krijuar nga perenditë e mëdha. Kur arrinë pastaj në Samotrakê Dardanosi më keto dhurata të shënjta, aty nderton një tempull për ti nderuar këto simbole të shenjta dhuruar nga perendia diku Athenes, ku mê vonë kjo figurina misterioze e Palladiumit bartët edhe në Ilion. Arktinosi thotë se ky palladioni i shenjtë ishte dhurat e Dardanusit që i kishte falur Zeusi e jo e Athenes mirëpo Akejët në luften e Trojës kishin vjedhur vetëm se një kopje të saj e jo origjinalin që ishte i fshhur në Trojë dhe pas ramjes së Trojës Eneu e merr mê vehte dhe e dergon në Itie ku sherben si bazament ndertimit të Romës. Pra Dardanosi i solli keta penatet nga Samotraka në Frigji kurse Eneu sipas Virgjilit i merr këto mistere te perendive dhe i dergon në Italië. Si e dijmi mê vonë, gjatë sulmit te Galëve nga Belgjika nê krye më Brenusin, në vitin 389 para krishti ku më këtë rast rrethohet Roma, prifterinjët romakë nxjerrin nga arka e moçme këtë Palladiumin që e kisht sjellur Eneu dh pasi që shikon me sy Brenusi, nga frika mer arratinë dhe heq dor nga rrethimi i Romës.
Kemi edhe dëshmi tjera se Palladioni i famshêm i Dardanosit ishte në Samotrakë se permendet edhe tek autor tjerë se kur Kadmosi martoht më Harmonin, shkojnë aty te dy në këtê tempull të shenjtë te këtyre mistereve. Mandej edhe perendit tjera iu sollen dhurata Kadmosit e Harmonisë, nëmesin e dhuratave ishte një fyell dhurat nga Hermesi. Mirëpo kur Dardanosi vëndoset nga Samotraka nê Frigji, së pari themelon një qytet që merr emrin Lirnos, sipas kësaj dhurates nga Hermesi, aty Dradanosi kishte lënë fyellin e famshëm, mirëpo kur Akili pushton Lirnosin e merrë këtê fyell magjikê më vehte. Sa i perketê mistereve të Samotrkës, është interesante se po nê të njëjtin vendë takohën këty në Samotrakë edhe Filipi i Maqedonisë dhe Olimbia ku pastaj martohën, pasi që më parë, Olimbia i kushtonte rëndësi këtij vëndit të mistereve dhe ishte adhuruese si falltore e magjive të fshehura.
Sipas versioneve tjera, Dardanosi i kishte shkuar nê ndihmë mbretit të frigjisë Teukrosit, ku pas vdekjes së mbretit Dardanosi trashigon tërë Frigjinë, themelon qytetin e tij të parë Dardania buz hyrjes së kanalit që lidhte Detin e Zi më Egjeun ku deri atëherë quhej Teokria, me ardhjen e Dardanosit në fron ky vendë u quajt Dardania, që sipas autorve varri i tij ishte jo largë Trojës. Më vonë, Dardania, Ilion dhe Troja njihën më emrin Trojada. Diodori i Sicilisë thotë se pasi që Dardanosi e themeloi një qytet mê emrin Dardani në Frigji, ai dergon edhe kolonë të tjerë nê Trakië.
Si duket pra, ka patur një pshtjellim sa i përketë periardhjes së Dardanosit, në këtê regjion, të afërt nga Dardania e Ilirisë, i afërt nga mali Ida, në Abidos, kurse Virgjili e nxjerr Dradanosin si babai i Ilionit dhe themeluesi i këtij qyteti.( Por nga ana e lexuesit tonë, per çudi, asnjëri nuk e vrejti se Virgjili revadikon Dardanosin si pasardhes romakë.. qe shkoi nga Italia dhe u kthye, ndërsa ne e kuptojmi ndryshe, duke e interpretuar se gjoja Dardanosi nga Dardania shkoi e themeloi Romen, por ne realitet referancat e Virgjilit tregojne ndryhe se ai politikishte e kryen procesin e tij duke e nxjerrur Dardanosin nga italia, peresri e kthen pas 150 vite Eneun ne vendin ng kishte dalur i pari i tyre Dardanosi nga Korita e Italisë.. dhe ketu, me vje keq se lexuesi yni nuk e ka kuptuar mire mesazhin e Virgjilit, en mendjen tonë ai na theuri neve lavdi por ne realitet qeslsi i enigmes eshet diku tjeter, pra tek propaganda dhe perfitimet ne mas duke e manipuluar shpirtin e popullit te romes se vjeter me ane te mitologjisë)
Sipas të gjitha këtyre të dhënave, kuptohët se Dardanosi në Frigji nuk ishte autokton poashtu edhe dardanët ishin një popull i ardhur ose nga Traka ose nga Arkadia ose nga Ilira.
Burimet janë nxjerrur nag Fjalori i Iliades Gerar Watlette univ Liege. Biblioteka St-Génviéve Paris, Beteja e Kadeshit nxjerru nga një blog në internet; Bataille de Quadesh, perktheu dhe pershtati kreksi për rilindjen ilire shqiptare 2011
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire