Postimi origjinal është bërë nga kreksi
Çlirim Xhunga:
Greqishtja e vjetër jo vetëm që është një sajesë, një gjuhë e sajuar nga njerëz që flitnin një gjuhë tjetër, por ajo ngërthen në vetvete një mori problemesh të karakterit gjuhësor. Një shqipfolësi që bie në kontakt me literaturën e gjërë të autorëve të lashtë grek i lindin shumë pyetje në kokë dhe mjaft zhgënjime. Që në fillim të punës time zhgënjimi im ka qenë tepër i madh aq sa unë kam thënë me vete: Po çfarë katrahure paskan bërë këta njerëz me gjuhën e bukur shqipe! Konfuzioni leksikor e morfologjik në gjuhën greke është kaq i madh sa që here-herë më duket i qëllimshëm. Fjala në greqishten e vjetër është larguar shumë nga tabani i saj i origjinës, i shqipes, kemi zëvëndësime pavend të fjalëve shqipe me neologjizma belbëzuese homerike dhe posthomerike, mjaft rrënjë të rëndësishme të shqipes janë ngurtësuar në fondin mitologjik të ashtuquajtur grek duke humbur çdo kuptim në atë gjuhë. Fjala në greqishten e vjetër është e mbingarkuar ideologjikisht, është shumë e errët dhe s’është çudi që greqishtja e vjetër të jetë frut i një grushti priftërinjsh të ditur të lashtësisë, që nuk mund të thuhet me siguri se nga e kishin origjinën, pasi në gjuhën greke ne nuk shohim gjurmë të shënueshme të ndonjë gjuhe tjetër përveç shqipes. Greqishtja jo vetëm që ka lindur nga shqipja, por ajo është një gjuhë shumë më inferiore se ajo. Shqipja ia kalon greqishtes së vjetër në të gjitha drejtimet: si për nga pastërtia e rrënjës, pastërtia morfologjike dhe sintaksa e qartë.
============================================
Unë jam duke punuar për një fjalor etimologjik të saj duke u mbështetur mbi fjalorin e hartuar nga një nga leksikografët dhe filologët më të shquar në botë, që i kanë kushtuar jetën dhe krijimtarinë e tij greqishtes së vjetër, atë të leksikografit dhe filologut francez Bailley.
Të dhënat që po dalin në dritë nga studimi i veprës së tij, të cilën e kam krahasuar me Iliadën, Odisenë dhe tekste të tjera të autorëve të lashtë grekë që ai merr në shqyrtim, janë befasuese.
Greqishtja e vjetër është një gjuhë e ndërtuar sipas një strukture gramatikore skematike.
Fjalëformimi aty bazohet te rrënjët e shqipes.
Këtyre rrënjëve në greqisht iu shtohen parashtesa dhe prapashtesa, të cilat janë të ndërtuara po me brumë të shqipes.
Kështu p.sh. shkallët e krahasimit te mbiemrat në greqisht ndërtohen me prapashtesën – τερος {τερ = i tërë + ος = është} në shkallën krahasore dhe me –τατος {ταν = të tan, të tërë + τος} në shkallën sipërore. Edhe leksiku i greqishtes së vjetër mbahet në këmbë nga rrënjë të shqipes.
===========================================
Herë – herë leksiku i greqishtes ndërtohet mbi vargje të ndërtuara me tema të së njëjtës paradigmë të shtjellimit të foljes në gjuhën shqipe si p.sh. Σμαρ, Μαρ; Σμερ, Μερ ; Σμορ, Μορ që në greqisht duan të thotë ndaj, shpërndaj (partager). Një shqipfolësi i bie lehtë në sy fakti që në greqisht Σμαρ = Μαρ, Σμερ = Μερ dhe Σμορ = Μορ dhe se pjesëza S nuk e ka vlerën mohuese që ka në shqip.
==========================================
Përveç vargjeve të llojit të mësipërm, në greqisht kemi vargje të ndërtuara me rrënjë të cilat në shqip shprehin koncepte të ndryshme siç është rasti i ΓFα: Γα, Γαν,
Γε,
Γεν,
Γνη, Γον,
Γvω, lind (naître, faire naître) ku
Γα dhe
Γαν vijnë nga shqipja ngjaj,
Γε dhe
Γεν vijnë nga shqipja gjej,
Γνη dhe
Γvω vijnë nga togfjalëshi q’ (që) njoh.
=========================================
Kështu krahas Re kemi Ra, krahas Er kemi Hr dhe Ir, krahas Pei kemi Fei, në krahë të
Pa gjejmë
Fa. Po kështu kemi
Men,
Man dhe
Mhn, Damo dhe
Dhmo, Xeir dhe
Keir,
Pur dhe
Pir, Kar dhe
Khr.
=========================================
Rrënja e tyre e përbashkët na bën të mendojmë se kjo nuk ka qenë vetëm rezultat i një procesi të gjatë të evoluimit gjuhësor të gjuhës ndër dialektet greke. Shndërrimet fonetike kanë shërbyer edhe për të ndërtuar fjalë të reja, kuptimet e figurshme të të cilave ruajnë edhe në kontekstin e ri gjithnjë një lidhje me rrënjën shqipe nga kanë dalë. Këto diferencime kanë bërë që greqishtja të duket si një gjuhë krejt e ndryshme nga shqipja, duke ngatërruar mjaft gramaticienë leshko, ndonse të dëgjuar dhe ca prej tyre shumë të dëgjuar, vendas e të huaj, të cilët deri më sot e kanë veçuar si shqipen ashtu dhe greqishten në familjen indoevropiane.
=========================================
Që të dërdëllisësh për vjetërsinë e shqipes në këto anë të dheut, së pari duhet të kishe krahasuar më parë shqipen me gjuhën e fqinjit tonë më të vjetër, atë të grekërve. Duhesh marrë në analizë së pari nga vetë studiuesit shqiptarë gjuha e Homerit dhe e autorëve të lashtë grekë, para se të merreshin në konsideratë shkencëtarë të dyshimtë si Mayer me shokë. Filologjia botërore dhe mjaft studjues shqiptarë e marrin të mirëqenë vjetërsinë e gjuhës greke, ndërsa mua më rezulton se greqishtja e vjetër s’është gjë tjetër veçse një përpjekje për të ndërtuar një gjuhë universale, diçka e ngjashme me ëndrrën e Zamenhofit në shek. XIX.
=========================================
Edhe kur Lajbnici u shpreh se shqipja është gjuha ilirëve të lashtë gazeta shqiptare “Albania”, në Bruksel, do të shkruante se ne kemi respekt për këtë dijetar të madh por ai nuk ka ditur më shumë se 100 fjalë shqip. Kur një dijetar frëng u bë gati të publikonte dokumenta të lashta të shqipes në vitet 20’ ambasada shqiptare ia ndali vrullin. Një dorë e zezë e ndaloi kardinal Skiroin të botonte veprën e tij për Mesharin. Po ajo dorë mbyti Petro Ninin Luarasin dhe Aristidh Kolën.
========================================
Unë jam mbështetur kryesisht në punë studimore të autorëve më në zë në botë të greqishtes së vjetër si Bailly dhe Lidell. Sa për qëndrimin e fqinjëve grekë ndaj gjuhës shqipe, shqiptarëve dhe historisë së tyre, ksenofobia e tyre është një gjë më se e njohur. Grekët kanë qenë fqinjët tanë më të vjetër, autorët e tyre të lashtë, emrat e të cilëve shpjegohen vetëm nëpërmjet shqipes, janë treguar shumë të kursyer në veprat e tyre për paraardhësit tanë. Si grekërit, dhe latinët kanë të drejtë të krenohen për kontributin që i kanë dhënë dijes së njerëzimit, por ata duhet t’i njohin shqipes autorësinë e gjuhës së tyre. Si greqishtja ashtu dhe latinishtja nuk arrijnë të shpjegojë kurrgjë për rrënjët e fjalëve te veta. Shpjegimi i prejardhjes së fondit të leksikut të greqishtes së vjetër mund të bëhet vetëm me anë të gjuhës shqipe.
========================================
Një fakt shumë i bukur dhe shumë interesant është se te gjuha e Homerit marrin pjesë gjallërisht si dialektet e shqipes në trojet ku banojnë shqiptarët etnikë edhe në ato të diasporës ekzistuese në Greqi dhe Itali, fakt ky që hedh poshtë shterpësinë e diskutimit ndërdialektor në Shqipëri. Jo vetëm gegërishtja, por edhe shqipja e diasporës, sidomos ajo e Arbëreshëve të Italisë, tek e cila mes shumë barbarizmave latine dhe greke gjinden thesare të vërtetë, format (glosat) më të vjetra të shqipes, të cilat duhet të rigjejnë vendin e tyre në Fjalorin e Gjuhës së Sotme Shqipe nga ku janë zbuar me dhunë tridhjetë vjet më parë, dhe kështu ato të rizënë vendin e merituar në gjuhën e kultivuar shqipe.
========================================
Greqishtja nuk është në gjendje t’u japë shpjegime figurave mitologjike, toponimeve greke, emrave të popujve që kanë banuar viset e Greqisë në lashtësi.
========================================
Ndër fjalë të vjetra të shqipes që dokumentohen te Homeri dhe autorët e lashtë grekë duke filluar nga shekulli 7 –të p.e.s. ne kemi hasur:
=afroj=,
=agë=,
=agi=,
=agon=,
=anë=,
=ankon=,
=aq=,
=ar=,
=ata=,
=ato=,
=ba=,
=bashkë=,
=bëj=,
=cep=,
=cipë=,
=dal=,
=gjoj (dëgjoj)=,
=dha=,
=dhashë=,
=dhe=,
=dheu=,
=dhe (edhe)=,
=dhjam=,
=di=,
=diell=,
=ditë=,
=do (dua), i
=egër,
=enë,
=era,
=jam (dhe një pjesë e paradigmës së saj)=,
=fat=,
=fill=,
=flas=,
=fle=,
=frikë=,
=fryj=,
=fsheh=,
=ftoj=,
=gënjej=,
=gjak=,
=igjallë=,
=gjë (gjëra)=,
=i gjërë=,
=gjej=,
=gjel=,
=gjellë=,
=të gjithë,
=gju=,
=grua=,
=gunë=,
=halë=,
=hall=,
=hap=,
=hedh=,
=heq=,
=heu (pasth.)=,
=hip (dhe hop=,
=hof etj.)=,
=humb=,
=iki=,
=jeta=,
=kam (dhe një pjesë e paradigmës së saj)=,
=kap=,
=kaptoj=,
=kaq=,
=kat=,
=këto=,
=klith=,
=kohë=,
=krah=,
=krye=,
=kryej=,
=kthej=,
=ku=,
= la (lart)=,
=lë=,
=leu=,
=lidh=,
=ligje (vaj)=,
=lip (dhe lyp)=,
=ma (mama)=,
= i madh=,
=mat (dhe mas),=
=marr=,
= mbaj=,
=mbi=,
=mbys=,
=me=,
=mend=,
=mendoj=,
=mes=,
= mik=,
=mish=,
=mos=,
=natë=,
=ndaj=,
=ndihmoj=,
=ndjej=,
=në=,
=nem=,
nëm=
ngjaj=
=ngjyej=
=ngrej=,
=ngushtë=,
= një=,
=njeri=,
=njoh=,
=nuk=,
=nxit=,
= ora=,
=ore= (pasth.),
= pa (shoh)=,
=pa (pjes. moh.)=,
=para=,
= parë=,
=për=,
=peshë=,
=pjell=,
= plagë=,
=plang=,
= planc=,
=plot=,
=prag=,
=prij=,
=punë=,
=pyes=,
=qaj=,
=qiell=,
=qëlloj=,
=qen=,
=qëndroj=,
=qenë=,
=qepa=,
=i qetë=,
= qiell=,
=qindi=,
=ra (vargu ra=,
=re=, =rri etj.
me një zhvillim interesant në greqisht),
=rrah=,
=rrëzë=,
=rrëzoj=,
=rri=, =rris=,
=rrjedh=,
= rrjep=,
=rroit=,
=rroj=,
=shkoj=,
=shoh (dhe një pjesë e paradigmës së saj)=,
=shpie=,
=shquaj=,
=shqyej=,
=shtëpi=,
=shterroj=,
=shtie=,
=shtroj=,
=sit=,
=sjell=,
= sulem=,
=tan=,
=i tërë=,
=tërheq=,
=thaj=,
= them (dhe një pjesë e paradigmës së saj))=,
=therr=,
=thërras=, ,
=thurr=,
=thyej=,
= ti=,
=tjetër=,
=tokë=,
=tremb=,
=trim=,
=tym=,
=udhë=,
=uji=,
=ul=,
=vajti=,
=valle=,
=vapë=,
=var=,
= varr=,
=vë=,
=vij=,
=vras=,
= vulë=,
=yll=,
=zë=,
=zihem=,
=zili=,
= zjej=, nyjet e përparme i, e, të.
========================================
Si grekët dhe latinët i kanë pasur në mes të tyre shqiptarët e ditur dhe shqipen e bukur dhe shumë të pasur. Por nga shqipja ata kanë marrë vetëm një grusht fjalësh për të ndërtuar me to gjuhët dhe kulturat e tyre duke lënë në errësirë trashëgiminë gjuhësore, dijen, traditat dhe kontributin e shqiptarëve vetëm e vetëm «për të mahnitur me gjeninë e tyre» tërë botën. Kush ka sy dhe veshë, kush ka pak mend mund të konstatojë se kjo lojë e vjetër po vazhdon edhe në ditët tona m’u para hundës tonë. Edhe sot e kësaj dite mjaft shqiptarë detyrohen të ndërrojnë identitetin e tyre në dhe të huaj në mënyrë që atje t’u hapen rrugët e dijes dhe të jetës.
========================================
Nëse shqiptarët do të ishin aq të kultivuar në dijet e tyre si e shpjegoni faktin që më pas gjuha shqipe nuk u shkrua?
Në Vatikan është zbuluar një dokument që daton 350 vjet para Mesharit dhe e ardhmja mund të na japë ne shqiptarëve surpriza të tjera më interesante. Mungesa e shkrimit të shqipes në periudhën e shkëlqimit të Greqisë së Lashtë dhe të Romës së Lashtë lidhet me arsye historike, por në thelb, si greqishtja e vjetër ashtu edhe latinishtja s’janë gjë tjetër vecse vazhdime të deformuara të shqipes në dy alfabete të ndryshme.
========================================
Nuk druhesh se duke thënë këtë pohim dëmton interesa të mëdha politike e ndoshta njëkohësisht edhe jetën tënde private?
S’kam frikë megjithëse shumë nga ata që janë marrë me thelbin e shqipes dhe kanë hedhur dritë mbi identitetin e kombit shqiptar kanë rrezikuar mirëqenien e tyre dhe vetë jetën. Gjithçka pritet. Qeveritë tona janë zgjatim i qarqeve të huaja. Unë nuk kam besim se ne na udhëheqin shqiptarët.
========================================
Ekstrakte nga fjalori etimologjik i greqishtes së vjetër:
ἄπτερος {ἀ pjes. moh. + ἀπ = hap + τερ* = i tërë + ος*} pa krahë (non ailé). ἀπ. μῦθος { μῦ* m’i + θος* thosh} OD. fjalë pa krahë (parole non ailée), që nuk fluturojnë (qui ne peut s'envoler) pa pendë (sans plumes). S. πτερον për të kuptuar se si greqishtja ka filluar të largohet nga shqipja që në shek. X – VIII p. kr. S. R. hap.
============================================
ἀρχή, ῆς (ἡ) {αρ* = ar (flori) + χ’ = që + ῆς*} kush ndodhet përpara, në krye (ce qui est en avant) A fillesa (commencement) I principi (principe), origjina (origine). II pika e nisjes (point de départà, fundi i diçkaje (bout, extrémité d'une chose) 2 fig. princip (principe), themeli (fondement). B 1 komandim (commandement), pushtet (pouvoir), autoretit (autorité) 2 detyrë (charge), magistrature) 2 ajo që i nështrohet një autoriteti, perandori, mbretëri, vend i qeverisur (ce qui est soumis à une autorité, empire, royaume. pays gouverné). S’është e vërtetë që në fillim ishte ἀρχή –ja. Në fillim qe πόνος , punë e lodhshme (travail fatigant), ishte κυνηγία, gjuetia (la chasse). Kur κυνηγός (gjuetari le chasseur) ὁδηγέω (gjeti udhë të reja frayer un chemin), atëhere ai ἀργέω (ar gjeti dhe s’punoi më ne travaillait pas). Të gjitha kuptimet dhe nuancat e αρχή rrjedhin nga cilësitë, që ka metali i arit (floriri) dhe përfytyrimi që ka ai që e posedon për veten e tij, apo kalemxhiu për padronin e tij. S. R. ar (flori), qe (jam), që.
ἀρχηγετεύω {ἀρ* = ar + χη* = qi (që, i cili + γε* + gje (gjej) + τεω*} komandoj (commander à). Siç shihet këtu ἀρ*, χη* dhe γετεύω* kanë kuptimin e tyre të vërtetë dhe jo ato të mbartura nga kalemxhinjtë e antikitetit. S. ἀργέω, κυνηγετέω.
ἀρχηγετέω-ώ {ἀρ* = ar + χη* = qi (që, i cili + γετε* gjete (gjente) + ω*} filloj (commencer). ἀρχηγετέω dhe ἀρχηγετεύω ndryshojnë vetëm nga një ύ, një nga artificat e shumta greke për t’i dhënë fjalëve të tyre kuptime të ndryshme e sa më të errëta.
=================================================
ἁγνεία, ας (ἡ) {ἁ* 1 pasth. habie; gëzimi 2 pjes. moh. ; + γ* q’, që + νε* = njeh + ία} 1 pastërti (pureté), dlirësi (chasteté) 2 pastrim (purification). Tek γνε = që njeh, ne kemi kuptimin idealist dhe agnosticist të fjalës njoh. Kush thotë se ne mund të njohim (γνο= qno = q’ njo = që e njoh) botën që na rrethon, atëhere ai qne-n, pra gënjen. [ἀγνεύω]. S. ἁγνεύω. R. njoh
ἁγνεύω {ἁ *, pjes. moh. + γ* q’, që + νε* = njeh + υ* u (unë) + ω*} I 1 jokal. jam i pastërt (être pur= πυρ = gr. zjarr, shqip. i pirë) 2 ruaj veten të pastër (se garder pur de) 3 konsideroj si detyrë fetare (regarder comme un devoir religieux de) II kal. pastroj (purifier). Në të kr. ἁγνεύω shkruhet
ἥγνεύευκα = i gnjeu ka, pra ka gënjyer. Krhs. lat. ignesco, bëhet flakë në fytyrë, siç duke primit. nga gënjeshtra, kurse , agnellus, qingj i njomë (fig. i urtë). ἁγνεύω është ndërtuar sipas vargut skematik grek νε-, νη-, νί-, νο-, νύ-, νῶ-, një kopje e shtjellimit të shqipes njoh. S. κνεφάζω, νεύω. R. njoh.
=============================================
Ἀφροδίτη, Ἁφροδίτη, ης (ἡ) 1 Afërdita, lat. Venus, perëndeshë e dashurisë dhe e bukurisë, që grekët besonin se kishte lindur nga shkuma e valëve (Aphrodite, lat. Venus, déesse de l'amour et de la beauté, que les Grecs croyaient née de l'écume des flots. 2 kënaqësi e dashurisë (plaisirs de l'amour) 2 dashuri (amour), dëshirë plot pasion (désir passionné), pasion (passion) 3 gëzim i miqësisë (jouissance de l'amitié), kënaqësi (plaisir) 4 hijeshi (grâce), bukuri (beauté) 5 planeti Venus (la planète Vénus). Spas Bailly me origj. fenikase.
ἀφρονέω-ώ {ἀφρον* = afron (afroj) + έω*} Humb llogjikën (être insensé). ἀφρονέω shtjellohet vetëm në pjes. e tash. së greqishtes. ἀφρον- vjen nga shqipja afron, afrohem. Si shqipja afroj edhe fjala e huazuar ἀφρον vjen nga onomatopeja fr, fër, frë, e cila në shqipe ka një përhapje të madhe si te shprehja bën fër – fër, fërfëllij, fërfëlloj, fërfërit, fërgëlloj, fërgohem, fërgoj, fërkoj, fërshëllej, frigoj, frikoj, fryj etj. [ἄφρων].
φρονέω I 1 kal. kam aftësinë të mendoj, të ndjej e të jetoj (avoir la faculté de penser et de sentir, d'où vivre) 2 tregohem i llogjikshëm (être dans son bon sens) 3 mendoj (penser). φρονέω është një neologjizëm i vjetër grek, që ka si antonim ἀφρονέω, humb llogjikën (être insensé). Këtë λόγος (lojë) fjalësh grekët e vjetër e ka shtrirë mbi një numur shumë të madh rrënjësh shqipe për të shprehur mbase më bukur mendimet e tyre por edhe për t’u larguar sa më shumë nga shqipja e për ta errësuar sa më shumë mendimin. II kal. 1 kam në shpirt (avoir dans l'esprit) 2 ëndërroj (songer à), projektoj (projeter de).
========================================
Ἀφροδίτη, Ἁφροδίτη, ης (ἡ) 1 Afërdita, lat. Venus, perëndeshë e dashurisë dhe e bukurisë, që grekët besonin se kishte lindur nga shkuma e valëve (Aphrodite, lat. Venus, déesse de l'amour et de la beauté, que les Grecs croyaient née de l'écume des flots. 2 kënaqësi e dashurisë (plaisirs de l'amour) 2 dashuri (amour), dëshirë plot pasion (désir passionné), pasion (passion) 3 gëzim i miqësisë (jouissance de l'amitié), kënaqësi (plaisir) 4 hijeshi (grâce), bukuri (beauté) 5 planeti Venus (la planète Vénus). Spas Bailly me origj. fenikase.
ἀφρονέω-ώ {ἀφρον* = afron (afroj) + έω*} Humb llogjikën (être insensé). ἀφρονέω shtjellohet vetëm në pjes. e tash. së greqishtes. ἀφρον- vjen nga shqipja afron, afrohem. Si shqipja afroj edhe fjala e huazuar ἀφρον vjen nga onomatopeja fr, fër, frë, e cila në shqipe ka një përhapje të madhe si te shprehja bën fër – fër, fërfëllij, fërfëlloj, fërfërit, fërgëlloj, fërgohem, fërgoj, fërkoj, fërshëllej, frigoj, frikoj, fryj etj. [ἄφρων].
========================================
φρονέω I 1 kal. kam aftësinë të mendoj, të ndjej e të jetoj (avoir la faculté de penser et de sentir, d'où vivre) 2 tregohem i llogjikshëm (être dans son bon sens) 3 mendoj (penser). φρονέω është një neologjizëm i vjetër grek, që ka si antonim ἀφρονέω, humb llogjikën (être insensé). Këtë λόγος (lojë) fjalësh grekët e vjetër e ka shtrirë mbi një numur shumë të madh rrënjësh shqipe për të shprehur mbase më bukur mendimet e tyre por edhe për t’u larguar sa më shumë nga shqipja e për ta errësuar sa më shumë mendimin. II kal. 1 kam në shpirt (avoir dans l'esprit) 2 ëndërroj (songer à), projektoj (projeter de).
=======================================
Ἣρα, ας (ἡ) {Ἣρ* = erë ; fig. zemërim, furi + ας* = ash, është} Hera, bija e Kronos dhe Reas, e shoqja e Zeusit Spas. Bailly etj. e vetmja etimologji e mundshme është (si shpesh herë) një fjalë sanskrite : svar, qielli (le ciel). S. ἀὴp, ἀνἠρ, Κήp. Krhs. lat.
======================================
Ἡράκλειος, α ose ος, ον {Ἡρά* + κ* = q’, që + λε* = le (lind) + ιος*} i Heraklit, që ka lidhje me Herakliun (d'Hèraklès, qui concerne Hèraklès). Krhs. me Herkulin te latinët.
=====================================
Ἡρακλῆς, έους, thirr. –εις Herakliu, lat. Herkuli, i biri i Zeusit dhe Alkmenës ( Hèraklès (Hercule) demi-dieu, fils de Zeus et d'Alkmèna, Alcmène). Bailly dyshon te fjala e aut. të vjetër që sugjerojnë prejardhjen e fj. nga Ἣρα dhe κλέος, me mendimin se kjo fjalë vjen nga ἥρως. S. Ἣρα, ἥρως, κλέος (që + le = lindur + osh).
=====================================
κήρυξ, κήρυκος { κ* = q’, që + ήρ* 1 erë 2 hi (pluhur) + υκ*= ik + ος*} I çdo person që njofton publikisht me zë të lartë (toute personne qui annonce à haute voix).1 në epokat heroike, kasnec apo mesazher i perëndive, Hermes (dans les temps héroïques, héraut ou messager des dieux, Hermès) 2 kasnec i perëndive (héraut des rois) 3 mesazher i paqes dhe i luftës, në asambletë publike. ( héraut pour les messages de paix et de guerre ; dans les assemblées publiques). II gjel (coq). Krhs. κήρυκος me ἅγγελος, ἀγγελικός, që lidhen bashkë nga roli që gjeli ka luajtur për të lajmëruar agimin e ditës. Gr. ἅγγελος dhe lat. angelus e kanë fjalën gjel në temë, kurse κήρυξ e mbart si metaforë. Krhs. κήρυκος me lat. angelus, fr. heraut, dhe hero në të gjitha gjuhët. κήρυκος ka dhënë në latinisht thuajse të gjitha fjalët që fillojnë me cur- si currere, fr. courir e it. correre.
=====================================
λῆρος, ον (ὁ) { λῆρ* = i lirë + ος*I I 1 llomotitje (radotage, bavardage, sottise, niaiserie) 2 llafazan, llomotitës (radoteur) II 1 objekt pa vlerë (objet sans valeur) 2 objekt mondan (objet mondain) 3 zbukurim grash (ornement pour les femmes).
=====================================
μένος {μεν* < men, menje, mendje + ος} shpirt (âme). Bailley jep si rrënjë të saj μέν, mendoj (penser).
μένω {< menoj, mendoj} kam një dëshirë (avoir un désir). Kjo folje ka vetëm të kryerën : μέμονα, kam dëshëruar (kupto : menduar).
=====================================
νοέω, οῶ { νο* = njoh + έω*, οῶ*} futet në shpirt (se mettre dans l'esprit) : 1 shikoj, perceptoj (voir, s'apercevoir de, me anë të shqisave, par l'entremise des sens), 2 kuptoj (comprendre, me anë të reflektimit, par la réflexion) II 1 kam në shpirt (avoir dans l'esprit) : νόον νοεϊν, IL. kam një mendim në kokë (avoir une pensée dans l'esprit) 2 meditoj (méditer) III abs. 1 tregohem i kujdeshëm (avoir du bon sens, être prudent, sage) 2 me pasë një kuptim (avoir un sens, une signification) Il mes. 1 mendoj, meditoj (penser en soi-même, méditer) 2 mendoj për diçka, dikë (penser à). Këtej kanë ardhur lat. –gno, nosco, it. -nosco, angl. knoë, gjerm kennen. S. νόος.
=====================================
νόος-νοῦς, νοου-νοῦ (ὁ) { νό* = njoh + ος*, ῦς*, ου*, ῦ*} 1 aftësi për të menduar (faculté de penser), inteligjencë (intelligence), shpirt (esprit), mendim pensée): τον νοῦν ἔχειν ATT. drejtoj vëmendjen, çoj mendje te (diriger sa pensée, son attention sur) ὲν νῷ ἔχειν, PLAT. në mendje e kam (avoir dans l'esprit, dans la mémoire) 2 urtësi (sagesse), νόῳ, OD. σὺν νόῳ, HDT. me mirësi, inteligjencë, reflektim (avec bon sens, avec intelligence, avec réflexion); οὐδενὶ ξὺν νῷ, PLAT. pa asnjë inteligjencë (sans aucune intelligence); νοῦ κενος, SOF. pa mendim (sans esprit), jo inteligjent (inintelligent), νοῦν ἔχειν, SOF. ka mendim (avoir de l'esprit), jam inteligjent (être intelligent), νοῦν ούκ ἔχειν, SOF. kam aftësinë mendore për (avoir l'intelligence de), mësoj (apprendre à). νοῦν ούκ ἔχει, SOF. kjo s’është parë e as dëgjuar (cela n'a pas le sens commun), është absurde (cela est absurde), e pallogjikshme (déraisonnable) 3 mendim, projekt, interes, këndvështrim (pensée, projet, intention, manière de voir), νόον νοεῖν, IL. βουλεύειν, OD. kam një synim, një projekt (avoir une intention, un dessein). S. γνούς.
=====================================
νουθετέω-ῶ {νο* = njo + υ* = unë + θε* = the (them) + τέω*} 1 fus në kujtesë (remettre en mémoire), rikujtoj (faire ressouvenir, rappeler) ; paralajmëroj dikë (avertir qqn), i kujtoj diçka dikujt (rappeler qqe ch. à qqn) kujtohem për (rappeler que) 2 paralajmëroj (avertir), qortoj (réprimander) II qetësoj (calmer).
====================================
ὁδηγέω {ὁδ* < udhë + η* = e (atë e) γέ* gjej + ω*} tregoj rrugën (conduire sur la route, guider) 2 çaj rrugën (frayer un chemin).
====================================
ὁμηρεία {ὁ* < oh + μηρ* < mir, marr + εία*} pengdhënie apo dhënie garancie (action de donner en otage ou en garantie), peng sigurie apo miqësie (gage de sûreté ou d'amitié).
===================================
Ὃμηρος Homeri, autor i supozuar i Iliadës dhe i Odisesë (Homère, poète épique, auteur supposé de l'Iliade et de l'Odyssée).
===================================
σπεῖος, εος-ους (τὸ) epike e σπέος.
σπέος (τὸ) {σπέ* = shpie ; shtëpi + ος*} shpellë, guvë (antre, caverne). R. dhan. σπῆϊ, dhan. sh. σπέσσι ose σπήεσσι. ὕλη δὲ σπέος e gjet në shtëpi (He found her at home). Hom.
==================================
τοκάς, τοκάδος { τοκ* < tokë + άς*} mb. çka ka lindur apo lind (qui a enfanté ou qui enfante). em. nënë (mère, kur është fjala për kafshë që kanë pjellur apo pjellin, en parl. d'animaux, qui a mis bas ou qui met bas).
τοκεύς { τοκε* tokë + ύς*} ai që krijon, ati (celui qui engendre, père) ; ἡ τοκεύς, ESKILI nëna (la mère). Në sh. dhe duel : prindërit (parents). Krhs. formimin e fjalës τοκεύς me Ζεύς, Zeus {zë ish).
Posted by Çlirim Xhunga at 11:20 PM
==================================
=Νωδός, ή, όν {νω=νου*=
=====================
Ἀκατάψευστος {ἀκατά = ἀ pjes. moh. + ψε* = fshe + υσ* = ish (me kuptimin është) + τος*} thotë gjuha e lashtë greke dhe ndonjë poet latin: ajo që s’mund të fshihet dhe një mendim që s’errësohet nuk janë as fantastikë e as përrallorë (non fabuleux).
====================
=Noti=
=nuaje=me u mbyt ne ujë
=ujë=
=ujuja(eston)=noton
=nadador(spag)=noton
============
νουθετέω-ῶ {νο* = njo + υ* = unë + θε* = the (them) + τέω*} greku i vjetër tha: 1 fus në kujtesë (remettre en mémoire), rikujtoj (faire ressouvenir, rappeler); paralajmëroj dikë (avertir qqn), i kujtoj diçka dikujt (rappeler qqe ch. à qqn) kujtohem për (rappeler que) 2 paralajmëroj (avertir), qortoj (réprimander) II. qetësoj (calmer).
=== do ti analizojmi kohë pas kohe këto fjlë te sjellura nga Çlirim Xhunga===
E kishim kshillua z.Çlirim Xhunga qe ti perkushtoje vemendje edhe
njehere marredhenjeve te gjuheve te vjetra, nuk ia hudhim poshte punen e
mundin qe ai ka bere deri me tani rreth ketyre krahasimeve por meduket
se duhet behen shume e shume hulumtime e analiza para se te mirret
kosa e te fillojsh me pre barin mjedis livadhit, duke ditur se puna me
eveshtire eshte te punohet anash së pari...se per te kositur mjedis
livadhit kete punë mundet ta beje secili, edhe Altin Kocaqi... por ne
duhet te mesohemi separi te kositim anash e mjedisine lemi si
embelsire kah fundi..por, nese jeni nisur ne kete punë me shpresen se do
te te ndihmoje pellazgjshtja e te cilen edhe ti si Kocaqi e konsideroni
si gjuhe e perendive te atyre pellazgve te pjellur nga dheu...atehere
titaniku i juaj do mbytet jo mjedis Atlantikut por ende pa dalur nga
porti....ju lutemi !Greqishtja e vjetër jo vetëm që është një sajesë, një gjuhë e sajuar nga njerëz që flitnin një gjuhë tjetër, por ajo ngërthen në vetvete një mori problemesh të karakterit gjuhësor. Një shqipfolësi që bie në kontakt me literaturën e gjërë të autorëve të lashtë grek i lindin shumë pyetje në kokë dhe mjaft zhgënjime. Që në fillim të punës time zhgënjimi im ka qenë tepër i madh aq sa unë kam thënë me vete: Po çfarë katrahure paskan bërë këta njerëz me gjuhën e bukur shqipe! Konfuzioni leksikor e morfologjik në gjuhën greke është kaq i madh sa që here-herë më duket i qëllimshëm. Fjala në greqishten e vjetër është larguar shumë nga tabani i saj i origjinës, i shqipes, kemi zëvëndësime pavend të fjalëve shqipe me neologjizma belbëzuese homerike dhe posthomerike, mjaft rrënjë të rëndësishme të shqipes janë ngurtësuar në fondin mitologjik të ashtuquajtur grek duke humbur çdo kuptim në atë gjuhë. Fjala në greqishten e vjetër është e mbingarkuar ideologjikisht, është shumë e errët dhe s’është çudi që greqishtja e vjetër të jetë frut i një grushti priftërinjsh të ditur të lashtësisë, që nuk mund të thuhet me siguri se nga e kishin origjinën, pasi në gjuhën greke ne nuk shohim gjurmë të shënueshme të ndonjë gjuhe tjetër përveç shqipes. Greqishtja jo vetëm që ka lindur nga shqipja, por ajo është një gjuhë shumë më inferiore se ajo. Shqipja ia kalon greqishtes së vjetër në të gjitha drejtimet: si për nga pastërtia e rrënjës, pastërtia morfologjike dhe sintaksa e qartë.
============================================
Unë jam duke punuar për një fjalor etimologjik të saj duke u mbështetur mbi fjalorin e hartuar nga një nga leksikografët dhe filologët më të shquar në botë, që i kanë kushtuar jetën dhe krijimtarinë e tij greqishtes së vjetër, atë të leksikografit dhe filologut francez Bailley.
Të dhënat që po dalin në dritë nga studimi i veprës së tij, të cilën e kam krahasuar me Iliadën, Odisenë dhe tekste të tjera të autorëve të lashtë grekë që ai merr në shqyrtim, janë befasuese.
Greqishtja e vjetër është një gjuhë e ndërtuar sipas një strukture gramatikore skematike.
Fjalëformimi aty bazohet te rrënjët e shqipes.
Këtyre rrënjëve në greqisht iu shtohen parashtesa dhe prapashtesa, të cilat janë të ndërtuara po me brumë të shqipes.
Kështu p.sh. shkallët e krahasimit te mbiemrat në greqisht ndërtohen me prapashtesën – τερος {τερ = i tërë + ος = është} në shkallën krahasore dhe me –τατος {ταν = të tan, të tërë + τος} në shkallën sipërore. Edhe leksiku i greqishtes së vjetër mbahet në këmbë nga rrënjë të shqipes.
===========================================
Herë – herë leksiku i greqishtes ndërtohet mbi vargje të ndërtuara me tema të së njëjtës paradigmë të shtjellimit të foljes në gjuhën shqipe si p.sh. Σμαρ, Μαρ; Σμερ, Μερ ; Σμορ, Μορ që në greqisht duan të thotë ndaj, shpërndaj (partager). Një shqipfolësi i bie lehtë në sy fakti që në greqisht Σμαρ = Μαρ, Σμερ = Μερ dhe Σμορ = Μορ dhe se pjesëza S nuk e ka vlerën mohuese që ka në shqip.
==========================================
Përveç vargjeve të llojit të mësipërm, në greqisht kemi vargje të ndërtuara me rrënjë të cilat në shqip shprehin koncepte të ndryshme siç është rasti i ΓFα: Γα, Γαν,
Γε,
Γεν,
Γνη, Γον,
Γvω, lind (naître, faire naître) ku
Γα dhe
Γαν vijnë nga shqipja ngjaj,
Γε dhe
Γεν vijnë nga shqipja gjej,
Γνη dhe
Γvω vijnë nga togfjalëshi q’ (që) njoh.
=========================================
Kështu krahas Re kemi Ra, krahas Er kemi Hr dhe Ir, krahas Pei kemi Fei, në krahë të
Pa gjejmë
Fa. Po kështu kemi
Men,
Man dhe
Mhn, Damo dhe
Dhmo, Xeir dhe
Keir,
Pur dhe
Pir, Kar dhe
Khr.
=========================================
Rrënja e tyre e përbashkët na bën të mendojmë se kjo nuk ka qenë vetëm rezultat i një procesi të gjatë të evoluimit gjuhësor të gjuhës ndër dialektet greke. Shndërrimet fonetike kanë shërbyer edhe për të ndërtuar fjalë të reja, kuptimet e figurshme të të cilave ruajnë edhe në kontekstin e ri gjithnjë një lidhje me rrënjën shqipe nga kanë dalë. Këto diferencime kanë bërë që greqishtja të duket si një gjuhë krejt e ndryshme nga shqipja, duke ngatërruar mjaft gramaticienë leshko, ndonse të dëgjuar dhe ca prej tyre shumë të dëgjuar, vendas e të huaj, të cilët deri më sot e kanë veçuar si shqipen ashtu dhe greqishten në familjen indoevropiane.
=========================================
Që të dërdëllisësh për vjetërsinë e shqipes në këto anë të dheut, së pari duhet të kishe krahasuar më parë shqipen me gjuhën e fqinjit tonë më të vjetër, atë të grekërve. Duhesh marrë në analizë së pari nga vetë studiuesit shqiptarë gjuha e Homerit dhe e autorëve të lashtë grekë, para se të merreshin në konsideratë shkencëtarë të dyshimtë si Mayer me shokë. Filologjia botërore dhe mjaft studjues shqiptarë e marrin të mirëqenë vjetërsinë e gjuhës greke, ndërsa mua më rezulton se greqishtja e vjetër s’është gjë tjetër veçse një përpjekje për të ndërtuar një gjuhë universale, diçka e ngjashme me ëndrrën e Zamenhofit në shek. XIX.
=========================================
Edhe kur Lajbnici u shpreh se shqipja është gjuha ilirëve të lashtë gazeta shqiptare “Albania”, në Bruksel, do të shkruante se ne kemi respekt për këtë dijetar të madh por ai nuk ka ditur më shumë se 100 fjalë shqip. Kur një dijetar frëng u bë gati të publikonte dokumenta të lashta të shqipes në vitet 20’ ambasada shqiptare ia ndali vrullin. Një dorë e zezë e ndaloi kardinal Skiroin të botonte veprën e tij për Mesharin. Po ajo dorë mbyti Petro Ninin Luarasin dhe Aristidh Kolën.
========================================
Unë jam mbështetur kryesisht në punë studimore të autorëve më në zë në botë të greqishtes së vjetër si Bailly dhe Lidell. Sa për qëndrimin e fqinjëve grekë ndaj gjuhës shqipe, shqiptarëve dhe historisë së tyre, ksenofobia e tyre është një gjë më se e njohur. Grekët kanë qenë fqinjët tanë më të vjetër, autorët e tyre të lashtë, emrat e të cilëve shpjegohen vetëm nëpërmjet shqipes, janë treguar shumë të kursyer në veprat e tyre për paraardhësit tanë. Si grekërit, dhe latinët kanë të drejtë të krenohen për kontributin që i kanë dhënë dijes së njerëzimit, por ata duhet t’i njohin shqipes autorësinë e gjuhës së tyre. Si greqishtja ashtu dhe latinishtja nuk arrijnë të shpjegojë kurrgjë për rrënjët e fjalëve te veta. Shpjegimi i prejardhjes së fondit të leksikut të greqishtes së vjetër mund të bëhet vetëm me anë të gjuhës shqipe.
========================================
Një fakt shumë i bukur dhe shumë interesant është se te gjuha e Homerit marrin pjesë gjallërisht si dialektet e shqipes në trojet ku banojnë shqiptarët etnikë edhe në ato të diasporës ekzistuese në Greqi dhe Itali, fakt ky që hedh poshtë shterpësinë e diskutimit ndërdialektor në Shqipëri. Jo vetëm gegërishtja, por edhe shqipja e diasporës, sidomos ajo e Arbëreshëve të Italisë, tek e cila mes shumë barbarizmave latine dhe greke gjinden thesare të vërtetë, format (glosat) më të vjetra të shqipes, të cilat duhet të rigjejnë vendin e tyre në Fjalorin e Gjuhës së Sotme Shqipe nga ku janë zbuar me dhunë tridhjetë vjet më parë, dhe kështu ato të rizënë vendin e merituar në gjuhën e kultivuar shqipe.
========================================
Greqishtja nuk është në gjendje t’u japë shpjegime figurave mitologjike, toponimeve greke, emrave të popujve që kanë banuar viset e Greqisë në lashtësi.
========================================
Ndër fjalë të vjetra të shqipes që dokumentohen te Homeri dhe autorët e lashtë grekë duke filluar nga shekulli 7 –të p.e.s. ne kemi hasur:
=afroj=,
=agë=,
=agi=,
=agon=,
=anë=,
=ankon=,
=aq=,
=ar=,
=ata=,
=ato=,
=ba=,
=bashkë=,
=bëj=,
=cep=,
=cipë=,
=dal=,
=gjoj (dëgjoj)=,
=dha=,
=dhashë=,
=dhe=,
=dheu=,
=dhe (edhe)=,
=dhjam=,
=di=,
=diell=,
=ditë=,
=do (dua), i
=egër,
=enë,
=era,
=jam (dhe një pjesë e paradigmës së saj)=,
=fat=,
=fill=,
=flas=,
=fle=,
=frikë=,
=fryj=,
=fsheh=,
=ftoj=,
=gënjej=,
=gjak=,
=igjallë=,
=gjë (gjëra)=,
=i gjërë=,
=gjej=,
=gjel=,
=gjellë=,
=të gjithë,
=gju=,
=grua=,
=gunë=,
=halë=,
=hall=,
=hap=,
=hedh=,
=heq=,
=heu (pasth.)=,
=hip (dhe hop=,
=hof etj.)=,
=humb=,
=iki=,
=jeta=,
=kam (dhe një pjesë e paradigmës së saj)=,
=kap=,
=kaptoj=,
=kaq=,
=kat=,
=këto=,
=klith=,
=kohë=,
=krah=,
=krye=,
=kryej=,
=kthej=,
=ku=,
= la (lart)=,
=lë=,
=leu=,
=lidh=,
=ligje (vaj)=,
=lip (dhe lyp)=,
=ma (mama)=,
= i madh=,
=mat (dhe mas),=
=marr=,
= mbaj=,
=mbi=,
=mbys=,
=me=,
=mend=,
=mendoj=,
=mes=,
= mik=,
=mish=,
=mos=,
=natë=,
=ndaj=,
=ndihmoj=,
=ndjej=,
=në=,
=nem=,
nëm=
ngjaj=
=ngjyej=
=ngrej=,
=ngushtë=,
= një=,
=njeri=,
=njoh=,
=nuk=,
=nxit=,
= ora=,
=ore= (pasth.),
= pa (shoh)=,
=pa (pjes. moh.)=,
=para=,
= parë=,
=për=,
=peshë=,
=pjell=,
= plagë=,
=plang=,
= planc=,
=plot=,
=prag=,
=prij=,
=punë=,
=pyes=,
=qaj=,
=qiell=,
=qëlloj=,
=qen=,
=qëndroj=,
=qenë=,
=qepa=,
=i qetë=,
= qiell=,
=qindi=,
=ra (vargu ra=,
=re=, =rri etj.
me një zhvillim interesant në greqisht),
=rrah=,
=rrëzë=,
=rrëzoj=,
=rri=, =rris=,
=rrjedh=,
= rrjep=,
=rroit=,
=rroj=,
=shkoj=,
=shoh (dhe një pjesë e paradigmës së saj)=,
=shpie=,
=shquaj=,
=shqyej=,
=shtëpi=,
=shterroj=,
=shtie=,
=shtroj=,
=sit=,
=sjell=,
= sulem=,
=tan=,
=i tërë=,
=tërheq=,
=thaj=,
= them (dhe një pjesë e paradigmës së saj))=,
=therr=,
=thërras=, ,
=thurr=,
=thyej=,
= ti=,
=tjetër=,
=tokë=,
=tremb=,
=trim=,
=tym=,
=udhë=,
=uji=,
=ul=,
=vajti=,
=valle=,
=vapë=,
=var=,
= varr=,
=vë=,
=vij=,
=vras=,
= vulë=,
=yll=,
=zë=,
=zihem=,
=zili=,
= zjej=, nyjet e përparme i, e, të.
========================================
Si grekët dhe latinët i kanë pasur në mes të tyre shqiptarët e ditur dhe shqipen e bukur dhe shumë të pasur. Por nga shqipja ata kanë marrë vetëm një grusht fjalësh për të ndërtuar me to gjuhët dhe kulturat e tyre duke lënë në errësirë trashëgiminë gjuhësore, dijen, traditat dhe kontributin e shqiptarëve vetëm e vetëm «për të mahnitur me gjeninë e tyre» tërë botën. Kush ka sy dhe veshë, kush ka pak mend mund të konstatojë se kjo lojë e vjetër po vazhdon edhe në ditët tona m’u para hundës tonë. Edhe sot e kësaj dite mjaft shqiptarë detyrohen të ndërrojnë identitetin e tyre në dhe të huaj në mënyrë që atje t’u hapen rrugët e dijes dhe të jetës.
========================================
Nëse shqiptarët do të ishin aq të kultivuar në dijet e tyre si e shpjegoni faktin që më pas gjuha shqipe nuk u shkrua?
Në Vatikan është zbuluar një dokument që daton 350 vjet para Mesharit dhe e ardhmja mund të na japë ne shqiptarëve surpriza të tjera më interesante. Mungesa e shkrimit të shqipes në periudhën e shkëlqimit të Greqisë së Lashtë dhe të Romës së Lashtë lidhet me arsye historike, por në thelb, si greqishtja e vjetër ashtu edhe latinishtja s’janë gjë tjetër vecse vazhdime të deformuara të shqipes në dy alfabete të ndryshme.
========================================
Nuk druhesh se duke thënë këtë pohim dëmton interesa të mëdha politike e ndoshta njëkohësisht edhe jetën tënde private?
S’kam frikë megjithëse shumë nga ata që janë marrë me thelbin e shqipes dhe kanë hedhur dritë mbi identitetin e kombit shqiptar kanë rrezikuar mirëqenien e tyre dhe vetë jetën. Gjithçka pritet. Qeveritë tona janë zgjatim i qarqeve të huaja. Unë nuk kam besim se ne na udhëheqin shqiptarët.
========================================
Ekstrakte nga fjalori etimologjik i greqishtes së vjetër:
ἄπτερος {ἀ pjes. moh. + ἀπ = hap + τερ* = i tërë + ος*} pa krahë (non ailé). ἀπ. μῦθος { μῦ* m’i + θος* thosh} OD. fjalë pa krahë (parole non ailée), që nuk fluturojnë (qui ne peut s'envoler) pa pendë (sans plumes). S. πτερον për të kuptuar se si greqishtja ka filluar të largohet nga shqipja që në shek. X – VIII p. kr. S. R. hap.
============================================
ἀρχή, ῆς (ἡ) {αρ* = ar (flori) + χ’ = që + ῆς*} kush ndodhet përpara, në krye (ce qui est en avant) A fillesa (commencement) I principi (principe), origjina (origine). II pika e nisjes (point de départà, fundi i diçkaje (bout, extrémité d'une chose) 2 fig. princip (principe), themeli (fondement). B 1 komandim (commandement), pushtet (pouvoir), autoretit (autorité) 2 detyrë (charge), magistrature) 2 ajo që i nështrohet një autoriteti, perandori, mbretëri, vend i qeverisur (ce qui est soumis à une autorité, empire, royaume. pays gouverné). S’është e vërtetë që në fillim ishte ἀρχή –ja. Në fillim qe πόνος , punë e lodhshme (travail fatigant), ishte κυνηγία, gjuetia (la chasse). Kur κυνηγός (gjuetari le chasseur) ὁδηγέω (gjeti udhë të reja frayer un chemin), atëhere ai ἀργέω (ar gjeti dhe s’punoi më ne travaillait pas). Të gjitha kuptimet dhe nuancat e αρχή rrjedhin nga cilësitë, që ka metali i arit (floriri) dhe përfytyrimi që ka ai që e posedon për veten e tij, apo kalemxhiu për padronin e tij. S. R. ar (flori), qe (jam), që.
ἀρχηγετεύω {ἀρ* = ar + χη* = qi (që, i cili + γε* + gje (gjej) + τεω*} komandoj (commander à). Siç shihet këtu ἀρ*, χη* dhe γετεύω* kanë kuptimin e tyre të vërtetë dhe jo ato të mbartura nga kalemxhinjtë e antikitetit. S. ἀργέω, κυνηγετέω.
ἀρχηγετέω-ώ {ἀρ* = ar + χη* = qi (që, i cili + γετε* gjete (gjente) + ω*} filloj (commencer). ἀρχηγετέω dhe ἀρχηγετεύω ndryshojnë vetëm nga një ύ, një nga artificat e shumta greke për t’i dhënë fjalëve të tyre kuptime të ndryshme e sa më të errëta.
=================================================
ἁγνεία, ας (ἡ) {ἁ* 1 pasth. habie; gëzimi 2 pjes. moh. ; + γ* q’, që + νε* = njeh + ία} 1 pastërti (pureté), dlirësi (chasteté) 2 pastrim (purification). Tek γνε = që njeh, ne kemi kuptimin idealist dhe agnosticist të fjalës njoh. Kush thotë se ne mund të njohim (γνο= qno = q’ njo = që e njoh) botën që na rrethon, atëhere ai qne-n, pra gënjen. [ἀγνεύω]. S. ἁγνεύω. R. njoh
ἁγνεύω {ἁ *, pjes. moh. + γ* q’, që + νε* = njeh + υ* u (unë) + ω*} I 1 jokal. jam i pastërt (être pur= πυρ = gr. zjarr, shqip. i pirë) 2 ruaj veten të pastër (se garder pur de) 3 konsideroj si detyrë fetare (regarder comme un devoir religieux de) II kal. pastroj (purifier). Në të kr. ἁγνεύω shkruhet
ἥγνεύευκα = i gnjeu ka, pra ka gënjyer. Krhs. lat. ignesco, bëhet flakë në fytyrë, siç duke primit. nga gënjeshtra, kurse , agnellus, qingj i njomë (fig. i urtë). ἁγνεύω është ndërtuar sipas vargut skematik grek νε-, νη-, νί-, νο-, νύ-, νῶ-, një kopje e shtjellimit të shqipes njoh. S. κνεφάζω, νεύω. R. njoh.
=============================================
Ἀφροδίτη, Ἁφροδίτη, ης (ἡ) 1 Afërdita, lat. Venus, perëndeshë e dashurisë dhe e bukurisë, që grekët besonin se kishte lindur nga shkuma e valëve (Aphrodite, lat. Venus, déesse de l'amour et de la beauté, que les Grecs croyaient née de l'écume des flots. 2 kënaqësi e dashurisë (plaisirs de l'amour) 2 dashuri (amour), dëshirë plot pasion (désir passionné), pasion (passion) 3 gëzim i miqësisë (jouissance de l'amitié), kënaqësi (plaisir) 4 hijeshi (grâce), bukuri (beauté) 5 planeti Venus (la planète Vénus). Spas Bailly me origj. fenikase.
ἀφρονέω-ώ {ἀφρον* = afron (afroj) + έω*} Humb llogjikën (être insensé). ἀφρονέω shtjellohet vetëm në pjes. e tash. së greqishtes. ἀφρον- vjen nga shqipja afron, afrohem. Si shqipja afroj edhe fjala e huazuar ἀφρον vjen nga onomatopeja fr, fër, frë, e cila në shqipe ka një përhapje të madhe si te shprehja bën fër – fër, fërfëllij, fërfëlloj, fërfërit, fërgëlloj, fërgohem, fërgoj, fërkoj, fërshëllej, frigoj, frikoj, fryj etj. [ἄφρων].
φρονέω I 1 kal. kam aftësinë të mendoj, të ndjej e të jetoj (avoir la faculté de penser et de sentir, d'où vivre) 2 tregohem i llogjikshëm (être dans son bon sens) 3 mendoj (penser). φρονέω është një neologjizëm i vjetër grek, që ka si antonim ἀφρονέω, humb llogjikën (être insensé). Këtë λόγος (lojë) fjalësh grekët e vjetër e ka shtrirë mbi një numur shumë të madh rrënjësh shqipe për të shprehur mbase më bukur mendimet e tyre por edhe për t’u larguar sa më shumë nga shqipja e për ta errësuar sa më shumë mendimin. II kal. 1 kam në shpirt (avoir dans l'esprit) 2 ëndërroj (songer à), projektoj (projeter de).
========================================
Ἀφροδίτη, Ἁφροδίτη, ης (ἡ) 1 Afërdita, lat. Venus, perëndeshë e dashurisë dhe e bukurisë, që grekët besonin se kishte lindur nga shkuma e valëve (Aphrodite, lat. Venus, déesse de l'amour et de la beauté, que les Grecs croyaient née de l'écume des flots. 2 kënaqësi e dashurisë (plaisirs de l'amour) 2 dashuri (amour), dëshirë plot pasion (désir passionné), pasion (passion) 3 gëzim i miqësisë (jouissance de l'amitié), kënaqësi (plaisir) 4 hijeshi (grâce), bukuri (beauté) 5 planeti Venus (la planète Vénus). Spas Bailly me origj. fenikase.
ἀφρονέω-ώ {ἀφρον* = afron (afroj) + έω*} Humb llogjikën (être insensé). ἀφρονέω shtjellohet vetëm në pjes. e tash. së greqishtes. ἀφρον- vjen nga shqipja afron, afrohem. Si shqipja afroj edhe fjala e huazuar ἀφρον vjen nga onomatopeja fr, fër, frë, e cila në shqipe ka një përhapje të madhe si te shprehja bën fër – fër, fërfëllij, fërfëlloj, fërfërit, fërgëlloj, fërgohem, fërgoj, fërkoj, fërshëllej, frigoj, frikoj, fryj etj. [ἄφρων].
========================================
φρονέω I 1 kal. kam aftësinë të mendoj, të ndjej e të jetoj (avoir la faculté de penser et de sentir, d'où vivre) 2 tregohem i llogjikshëm (être dans son bon sens) 3 mendoj (penser). φρονέω është një neologjizëm i vjetër grek, që ka si antonim ἀφρονέω, humb llogjikën (être insensé). Këtë λόγος (lojë) fjalësh grekët e vjetër e ka shtrirë mbi një numur shumë të madh rrënjësh shqipe për të shprehur mbase më bukur mendimet e tyre por edhe për t’u larguar sa më shumë nga shqipja e për ta errësuar sa më shumë mendimin. II kal. 1 kam në shpirt (avoir dans l'esprit) 2 ëndërroj (songer à), projektoj (projeter de).
=======================================
Ἣρα, ας (ἡ) {Ἣρ* = erë ; fig. zemërim, furi + ας* = ash, është} Hera, bija e Kronos dhe Reas, e shoqja e Zeusit Spas. Bailly etj. e vetmja etimologji e mundshme është (si shpesh herë) një fjalë sanskrite : svar, qielli (le ciel). S. ἀὴp, ἀνἠρ, Κήp. Krhs. lat.
======================================
Ἡράκλειος, α ose ος, ον {Ἡρά* + κ* = q’, që + λε* = le (lind) + ιος*} i Heraklit, që ka lidhje me Herakliun (d'Hèraklès, qui concerne Hèraklès). Krhs. me Herkulin te latinët.
=====================================
Ἡρακλῆς, έους, thirr. –εις Herakliu, lat. Herkuli, i biri i Zeusit dhe Alkmenës ( Hèraklès (Hercule) demi-dieu, fils de Zeus et d'Alkmèna, Alcmène). Bailly dyshon te fjala e aut. të vjetër që sugjerojnë prejardhjen e fj. nga Ἣρα dhe κλέος, me mendimin se kjo fjalë vjen nga ἥρως. S. Ἣρα, ἥρως, κλέος (që + le = lindur + osh).
=====================================
κήρυξ, κήρυκος { κ* = q’, që + ήρ* 1 erë 2 hi (pluhur) + υκ*= ik + ος*} I çdo person që njofton publikisht me zë të lartë (toute personne qui annonce à haute voix).1 në epokat heroike, kasnec apo mesazher i perëndive, Hermes (dans les temps héroïques, héraut ou messager des dieux, Hermès) 2 kasnec i perëndive (héraut des rois) 3 mesazher i paqes dhe i luftës, në asambletë publike. ( héraut pour les messages de paix et de guerre ; dans les assemblées publiques). II gjel (coq). Krhs. κήρυκος me ἅγγελος, ἀγγελικός, që lidhen bashkë nga roli që gjeli ka luajtur për të lajmëruar agimin e ditës. Gr. ἅγγελος dhe lat. angelus e kanë fjalën gjel në temë, kurse κήρυξ e mbart si metaforë. Krhs. κήρυκος me lat. angelus, fr. heraut, dhe hero në të gjitha gjuhët. κήρυκος ka dhënë në latinisht thuajse të gjitha fjalët që fillojnë me cur- si currere, fr. courir e it. correre.
=====================================
λῆρος, ον (ὁ) { λῆρ* = i lirë + ος*I I 1 llomotitje (radotage, bavardage, sottise, niaiserie) 2 llafazan, llomotitës (radoteur) II 1 objekt pa vlerë (objet sans valeur) 2 objekt mondan (objet mondain) 3 zbukurim grash (ornement pour les femmes).
=====================================
μένος {μεν* < men, menje, mendje + ος} shpirt (âme). Bailley jep si rrënjë të saj μέν, mendoj (penser).
μένω {< menoj, mendoj} kam një dëshirë (avoir un désir). Kjo folje ka vetëm të kryerën : μέμονα, kam dëshëruar (kupto : menduar).
=====================================
νοέω, οῶ { νο* = njoh + έω*, οῶ*} futet në shpirt (se mettre dans l'esprit) : 1 shikoj, perceptoj (voir, s'apercevoir de, me anë të shqisave, par l'entremise des sens), 2 kuptoj (comprendre, me anë të reflektimit, par la réflexion) II 1 kam në shpirt (avoir dans l'esprit) : νόον νοεϊν, IL. kam një mendim në kokë (avoir une pensée dans l'esprit) 2 meditoj (méditer) III abs. 1 tregohem i kujdeshëm (avoir du bon sens, être prudent, sage) 2 me pasë një kuptim (avoir un sens, une signification) Il mes. 1 mendoj, meditoj (penser en soi-même, méditer) 2 mendoj për diçka, dikë (penser à). Këtej kanë ardhur lat. –gno, nosco, it. -nosco, angl. knoë, gjerm kennen. S. νόος.
=====================================
νόος-νοῦς, νοου-νοῦ (ὁ) { νό* = njoh + ος*, ῦς*, ου*, ῦ*} 1 aftësi për të menduar (faculté de penser), inteligjencë (intelligence), shpirt (esprit), mendim pensée): τον νοῦν ἔχειν ATT. drejtoj vëmendjen, çoj mendje te (diriger sa pensée, son attention sur) ὲν νῷ ἔχειν, PLAT. në mendje e kam (avoir dans l'esprit, dans la mémoire) 2 urtësi (sagesse), νόῳ, OD. σὺν νόῳ, HDT. me mirësi, inteligjencë, reflektim (avec bon sens, avec intelligence, avec réflexion); οὐδενὶ ξὺν νῷ, PLAT. pa asnjë inteligjencë (sans aucune intelligence); νοῦ κενος, SOF. pa mendim (sans esprit), jo inteligjent (inintelligent), νοῦν ἔχειν, SOF. ka mendim (avoir de l'esprit), jam inteligjent (être intelligent), νοῦν ούκ ἔχειν, SOF. kam aftësinë mendore për (avoir l'intelligence de), mësoj (apprendre à). νοῦν ούκ ἔχει, SOF. kjo s’është parë e as dëgjuar (cela n'a pas le sens commun), është absurde (cela est absurde), e pallogjikshme (déraisonnable) 3 mendim, projekt, interes, këndvështrim (pensée, projet, intention, manière de voir), νόον νοεῖν, IL. βουλεύειν, OD. kam një synim, një projekt (avoir une intention, un dessein). S. γνούς.
=====================================
νουθετέω-ῶ {νο* = njo + υ* = unë + θε* = the (them) + τέω*} 1 fus në kujtesë (remettre en mémoire), rikujtoj (faire ressouvenir, rappeler) ; paralajmëroj dikë (avertir qqn), i kujtoj diçka dikujt (rappeler qqe ch. à qqn) kujtohem për (rappeler que) 2 paralajmëroj (avertir), qortoj (réprimander) II qetësoj (calmer).
====================================
ὁδηγέω {ὁδ* < udhë + η* = e (atë e) γέ* gjej + ω*} tregoj rrugën (conduire sur la route, guider) 2 çaj rrugën (frayer un chemin).
====================================
ὁμηρεία {ὁ* < oh + μηρ* < mir, marr + εία*} pengdhënie apo dhënie garancie (action de donner en otage ou en garantie), peng sigurie apo miqësie (gage de sûreté ou d'amitié).
===================================
Ὃμηρος Homeri, autor i supozuar i Iliadës dhe i Odisesë (Homère, poète épique, auteur supposé de l'Iliade et de l'Odyssée).
===================================
σπεῖος, εος-ους (τὸ) epike e σπέος.
σπέος (τὸ) {σπέ* = shpie ; shtëpi + ος*} shpellë, guvë (antre, caverne). R. dhan. σπῆϊ, dhan. sh. σπέσσι ose σπήεσσι. ὕλη δὲ σπέος e gjet në shtëpi (He found her at home). Hom.
==================================
τοκάς, τοκάδος { τοκ* < tokë + άς*} mb. çka ka lindur apo lind (qui a enfanté ou qui enfante). em. nënë (mère, kur është fjala për kafshë që kanë pjellur apo pjellin, en parl. d'animaux, qui a mis bas ou qui met bas).
τοκεύς { τοκε* tokë + ύς*} ai që krijon, ati (celui qui engendre, père) ; ἡ τοκεύς, ESKILI nëna (la mère). Në sh. dhe duel : prindërit (parents). Krhs. formimin e fjalës τοκεύς me Ζεύς, Zeus {zë ish).
Posted by Çlirim Xhunga at 11:20 PM
==================================
=Νωδός, ή, όν {νω=νου*=
=====================
Ἀκατάψευστος {ἀκατά = ἀ pjes. moh. + ψε* = fshe + υσ* = ish (me kuptimin është) + τος*} thotë gjuha e lashtë greke dhe ndonjë poet latin: ajo që s’mund të fshihet dhe një mendim që s’errësohet nuk janë as fantastikë e as përrallorë (non fabuleux).
====================
=Noti=
=nuaje=me u mbyt ne ujë
=ujë=
=ujuja(eston)=noton
=nadador(spag)=noton
============
νουθετέω-ῶ {νο* = njo + υ* = unë + θε* = the (them) + τέω*} greku i vjetër tha: 1 fus në kujtesë (remettre en mémoire), rikujtoj (faire ressouvenir, rappeler); paralajmëroj dikë (avertir qqn), i kujtoj diçka dikujt (rappeler qqe ch. à qqn) kujtohem për (rappeler que) 2 paralajmëroj (avertir), qortoj (réprimander) II. qetësoj (calmer).
=== do ti analizojmi kohë pas kohe këto fjlë te sjellura nga Çlirim Xhunga===
lenic element of the Greek which afterwards pervaded the whole language and gave a High German character to its entire structure seems to have come from the East by Asia Minor at any rate we find that the Hellenes make their first appearance in the North East of Greece For reasons which we have already mentioned we believe that this new element was High Iranian or Persian A question might be raised whether it belonged to the High Celtic or Welsh or to the High German which both seem to have entered Europe from the same quarter This question cannot be answered with any great plausibility Our own opinion drawn purely from philological and geographical considerations is that the first population of both Italy and Greece was Erse or Low Celtic After them came the Sclavonian element in each country and then a Lithuanian element was superadded in Italy and a Persian High German High Celtic or to speak generally High Iranian in Greece We think the only difference between the Welsh or High Celts and the High Germans was that the Welsh pushed farther towards the West and lost much of the German type by mixing with the uncivilized and unadulterated Erse tribes settled in that part of Europe It would be absurd to attempt any precise solution of these ethnographical difficulties but as much as we have stated seems to be sounds in theory We do not pretend to say which of the numerous early tribes mentioned by the Greek historians was Celtic which Sclavonian and which High German1 all that we can venture to affirm is the general fact that there was first a Celtic then a Sclavonian element and that the original language in which the Sclavonian preponderated was subsequently infected and pervaded by a High German dialect to which the Greek language owes the most remarkable points in its wonderful structure This last fact was deduced from the most casual comparison of Greek with even modern Persian and new High German The resemblance which Greek bore to the Persian in particular must have been much greater formerly so much so indeed that a Greek could learn Persian without any difficulty Democedes makes a witty remark in Persian before he has been long at
============================
[IMG]Zend books Burnouf Yacna p cvi The following are instances of the improper substitution of dentals for combinations of this sort the Russian svera Lettish svehrs old Prussian svirs becomes era in Latin by the omission of the guttural element unless as Mr Winning supposes Manual p 83 the Latin f had a pronunciation approximating to this compound in the Greek Oyp the guttural sibilant has passed into the dental by a false articulation such as we often hear in English and similar to that by which adkaaaa from d s sal has become ddXaaaa &c this becomes the tenuis dental in the German thier pronounced teer and the medial dental in the English deer Anglo Saxon deor other instances of the same corruption are furnished by n's re &c compared with kb ttov os sa qvis &c and recraape's compared with irlavpss chatur qvatvor &c This is also the right way of accounting for such double forms as cp fi 6 av p lj3w QXlfiw p id 0Xid which Thiersch Gr Gr our 9 supposes to have arisen from the union of p and 8 on the analogy of p6qp which however has no real existence but is only assumed by the author of the Etymologicum Magnum p 451 13 to be the original form of 9rjp as deduced from pde tpw according to the second derivation which he proposes It appears then that where there has been at the first a combination of two letters one of the guttural the other of the labial class this compound is represented in the cognate languages by any letter which can serve as a substitute for either of the elements or by a combination of any two of such substitutes Now those words which are said to be affected with the digamma present continual variations from the guttural to the labial and vice versa and also in very many cases exhibit a combination of letters belonging to both orders We may therefore infer conversely that this digamma was originally a compound of the guttural and labial presenting however one at least of the elements in its nltimate state or in the nearest approach to vocalization Comparative philology has shown us how such a combination may stand in one language for a simple labial or guttural in another generally for a labial and the examination of the Greek alphabet in its relation to the Semitic has enabled us to perceive that the Greek digamma occupies the same place as the labial v in the Hebrew ...syllabarium We[/IMG]
===============================
Susa1 and Themistocles an elderly man who had never learned a foreign tongue in his life made himself a proficient in the language within a year2 The difference therefore between the old or Pelasgian and the classical or Hellenic language must have been the same in kind with that which constitutes the distinction of the whole Indo Germanic family into two great branches and in investigating the origin of the Hellenic forms our problem is from the given Greek to reproduce the Pelasgian word to pass from a language which in its known state gravitates towards the High German or Persian to one which was entirely Low Iranian in its structure Although we shall be careful to point out in the following pages the peculiarities which distinguish the Greek words as we have them from their original type as it may be restored from a comparison of the oldest languages of the family it may be convenient to state here briefly and generally what are the laws regulating the use of the consonants in the Hellenic idiom as contrasted with what we can infer with respect to the Pelasgian or older state of this language The Hellenic or classical Greek tolerates only four consonants at the end of words k v p y The first of these forms the termination of two words only ovk and e c in the former it is a mutilation of e in the latter of kk It will be observed too that oi c never occurs before a consonant and e c never before a vowel Of the other three consonants which may be finals v is often a representative of s as in Tvirrofiev Moreover when s is the final letter it must not be preceded by a dental or a liquid An analysis of the Greek language and a comparison with other members of the Indo Germanic family assure us that in the more perfect form of the inflexions these rules could not come into application for in the old language no consonant would ever be required to stand at the end of a word or before another consonant because no consonant is ever articulated in the primitive state of a language without a vowel following it With a liquid as we shall see the case 1 Herod 111 130 2 Plutarch Themistocl XXIX ivt av rov aiTrjtrdnevos cat Tt v HepviSa yXaiT Tav airox Jw vTws eK xaQwv Cornel Nepos surely exaggerates when he says ille omne Mud tempus annum titteris sermonique Persarum dedit quibus adeo eruditus est ut multo commodius dicatur apud regem verba fecisse quam hi pote rant qui in Perside erant nati Thucy dides says merely t s TlepariSos yXoicr ni r oo ct t 5ui aTO Karevortve I 138 Book
... as in go au as ou in thou k as c in cause or k in kin kh as in ink horn or as c k in cachexy g as in gain g h as in log house ng as in sing ch as in church cKh the same aspirated j as in judge j h the same aspirated ny as in onyon and as in as in tin tfk as in nut hook or as te A in White hall d as in deal dh as in red haired n as in noble p as in pen ph as in hap hazard b as in ball bh as in abhor m as in man y as in yet r as in run I as in AwS as in value c is a palatal the proper sound of this letter is produced says Wilkins by applying the tip of the tongue to the forepart of the palate and passing the voice as in pronouncing our s sh is pronounced as in shoe except in the west of India where it is nearly equivalent to kh it is a lingual s is pronounced as in sin and is reckoned as a dental h as in hair ksh as cti in Jiction The unguals t th d dh n are sounds peculiar to the Indian articulation This series of consonants 11 says Wilkins is pronounced by turning and applying the tip of the tongue far back against the palate which producing a hollow sound as if proceeding from the head it is distinguished by the term murddhanya which Mr Halhed in his elegant grammar of the Bengal languages has translated cerebral 1 The marks and h are called anu svara after sound or after vowel and vi sarga leaving out ecthlipsis the former is an abbreviation of nasal consonants at the end of a syllable the latter a substitute for the letters s or r at the end of a word The process by which the diphthongs are formed from the simple vowels is of the most extensive application in Sanscrit and is also of importance in Greek When a short a is placed before either of the vowels i u we have the diphthongs e ai and o att this change is called guna or strengthening when again the a is placed before the diphthongs e 6 we have the other diphthongs ai aat and au aati this change is called nriddhi or increment It must be remarked that d is also a guna of a and the other vowels r Ir become ar al by guiia and ar dl by vriddhi The vowel Iri is only found in the verb klrip and its derivatives We remember no instances of the long iri in any Sanscrit word Bhattoji in commenting on Panini I 1 9 says that it is not used Siddhdntakaumudi fol 1 b Rosen Journal of Education VIII p 340 note An examination of the figures which compose this wonderfully....
 | Ky imazh eshte zvogeluar, kliko ketu per te par imazhin e plote. |
[IMG]tended branch of the Low Iranian family may be traced to the immediate neighbourhood of Greece and Italy as there are singular coincidences between Latin and the oldest Greek on the one hand and even the modern Solavonian languages on the other and as the Greek traditions point to the Hyperborean regions1 we may safely call the Pelasgians by a name which though now restricted properly describes all those Low Iranian tribes that came into immediate contact with the people of whom we are speaking We do not exclude the claims of the Goths or Getse Scythians2 or Thracians for we consider them all as but different local names for members of the Sclavonian stock The names of the Massa Getse Mceso Goths and Mysians are only various corruptions of one and the same original designation Now it appears probable that the Sclavonians inhabited Mysia from the very earliest times We are told by Nestor the oldest historian of Russia that the ancient Sclavonians were driven out of Mysia and Pannonia by the Bulgarians he is perhaps wrong in placing this event so late as the fourth or fifth century of the Christian era but his testimony is valuable as a tradition of the fact If however the old Mysians and Sclavonians were the same people it is pretty clear that the Pelasgians were also of Sclavonic origin for the inhabitants of Mysia were evidently of the Pelasgian race3 and the Pelasgian traditions of Rome all point to that country The argument from the agreement of even modern Sclavonic with Latin and the oldest element of Greek is still more conclusive The resemblance of the Russian to the Latin is so striking that a modern traveller has not hesitated to assert that the founders of Rome Chap 4 91 FAMILY OF LANGUAGES[/IMG]
http://rilindjailireshqiptare.blogsp...ste-shqip.html
Ka ardhur koha te mbledhim mend, kemi hyre ne shekullin XXI, mjaftë me fantezi !
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire